ऊ

ऊ त्यस्तै छ । उसलाई आधुनिक कपडाको ज्ञान नभएको भने होइन तर पनि ऊ प्राय साधारण कपडामा हुन्छ । बोल्दा हरेको कुराको मजाक उडाउनु, तर्क गर्दा मुटु भित्र सियो छिराए झै गरी रोप्नु र बिपक्षीलाई टिक्न नदिनु उसको बिशेषता मान्नुपर्छ ।
उसको तर्कमा त्यो जादु हुन्छ । तर्कका प्रत्येक् शब्द शब्द सिधै मुटु भित्र छिर्छ तर मुटुको अर्को पट्टीबाट तत्काल निस्किदैन, सियोको मोटो भाग मुटु मै अड्काइराख्छ । त्यो सियोलाई मुक्त गराउन अर्को पटक भेट्नुपर्ने हुन्छ । फेरी अर्को पटकको भेटमा अर्को सियो छिराएर पठाउछ । यसरी नै ऊसँग भेट्ने क्रम चलिरहन्छ ।

ऊ कस्तो छ चिन्नु अघी कुरै कुरामा मार्क्सबादको बिषय निस्कियो । म मार्क्सबादी विद्वान नभए पनि बुझे सम्मको समाज बिकास चरण सुनाए तर ऊ म माथि तर्क लिएर खनियो । उसका तर्क आँफैमा तर्क नभए पनि उसको प्रस्तुती बेजोड थियो । रोनाल्ड रेगनले यसो भने, चाल्स डार्बिनको भनाइ यो छ । उसका तर्कमा आफु बाहेक अरुलाई पनि साक्षी बनाए, म एक्लै थिए ।

त्यसपछी मैले उसलाई चिनेको भान हुन थाल्यो र बिबाद गर्दा सके सम्म कमजोर बिषयमा हात हाल्न छाडे । एक दिन फेरी उसँग भेट भयो । उसलाई रुघा खोकी लागेको रहेछ । तर पनि उसले रुघा खोकीबाट बच्ने उपायहरु प्रशस्त सिकायो त्यो दिन । र निधानका उपायहरु पनि बतायो ।

कुरा गर्दा गर्दै प्रसँग निस्कियो स्वतन्त्रता सम्बन्धी । स्वतन्त्रता एउटा बलियो बिषय हो भनेर म आँफैलाई सरक्क त्यस तर्फ ढल्काए तर उसको बाणी पनि कमजोर थिएन । ऊ भन्दै थियो " संसारमा स्वतन्त्र भन्ने शब्द नै छैन । अङ्रेजी शब्द इन्डिपेन्डेण्ट पनि डिपेन्डेण्टमा इन लागेर बनेको हो । जाबो एउटा शब्द आँफैमा स्वतन्त्र छैन भने अर्थ कसरी स्वतन्त्र हुन्छ ? बिउको स्वतन्त्रता माटोमा भरपर्छ उब्जाउने कि नउब्जाउने भनेर । सुर्य पनि स्वतन्त्र छैन मिल्की वे ग्यालेक्सीको भरमा अढिएको छ । तिमीले के चिज स्वतन्त्र देख्छौ ?"

म स्तब्ध भए । ऊसँग बिबाद गर्ने बिषय र शक्ति ममा रहेन । अनी फेरी मैले बुझे ऊ सहि अथवा गलत दुबै बिषयमा राम्रो बिबाद गर्न सक्दो रहेछ । अब ऊसँग सके सम्म बिबादमा नफसेकै जाती हुन्छ ।

मोबाइलमा कम ब्यालेन्स भएको बेला एक दिन मैले कुनै आवश्यक काम परेर उसैलाई फोन गरे । कुरा कै सन्दर्भमा मैले उसैको कुनै तर्कलाई समर्थन गर्न " अ म्यान क्यान बि डेस्त्रोएड बट क्यान नट बि डिफिटेड " भने । सोचेको थिए यो एक त उसैको कुराको समर्थनमा गरेको हुँ दुई यही वाक्यको कारण अर्नेष्ट हेमिङ्वेले नोबेल पाएका थिए । उनले यसको बिरोध गर्दैनन भन्ने सोचेको थिए तर अफसोच उनले ठोकी हाले " यदी तिमीले कुनै गल्ती बोल्यौ अनी १०० जना मान्छेले उभियाएर स्पष्टिकरण लिए भने तिमी गल्ती स्विकार्छौ कि स्विकार्दैनौ ?" वास्तवमा मैले त्यो वाक्य " मानिसको सोचाइको बारेमा " भनेको थिए, तर उसले गलत बुझ्यो अथवा बुझ्न चाहेन । म चुप लाग्नु पर्‍यो किन भने मेरो मोबाईलमा पैसा थिएन, सके सम्मा बिबाद टुङ्याउनु थियो । अनी मैले अर्नेष्ट हेमिङ्वेलाई गल्ती बनाए, सारा संसारलाई गल्ती बनाए तर उसलाई सहि बनाएर कुरा टुङ्याए ।

मैले फेरी बुझे ऊ आफ्नै समर्थनमा आएको कुरालाई समेत बिबाद गर्दो रहेछ भनेर । त्यसपछी म सजग भए ऊसँग बोल्न । मैले फोर्मुला नै बनाए ऊसँग के बोल्ने के नबोल्ने भनेर । एक कमजोर बिषयमा नबोल्ने, दुई बलियो नै बिषय नै भए पनि उसले के बिषयमा बोल्दै छ त्यो ध्यान दिने , तीन उसको समर्थन गर्दा पनि ध्यान दिने ।

यसरी फर्मुला बनाएपछी म बिबादमा पराजित हुनु पर्दैन भन्ने कुरामा ढुक्क थिए । अनी एक दिन बिद्यार्थी विद्यार्थी मिलेर महिनाको एक युरो राखेर एउटा कोषको निर्माण गर्ने र त्यस कोषको पैसा समाज सेवामा लगाउने भनेर केही साथीहरु बीच छलफल भयो । मैले उसलाई पनि खबर गर्नु आवश्यक ठाने र एकदिन आफ्नै प्रयासमा उसलाई भेटे । त्यो दिन म आफ्नो फोर्मुलामा आधारित भएर कुरा गर्दै थिए । त्यस माथि समाज सेवाको कुरामा पक्कै उसको मद्घत हुन्छ भन्ने आशा थियो । भेट्ना साथ आपसी गफगाफको कुरा भए ।

" आज सम्म कती केटीलाई बर्बाद गरियो त ?" उसले मलाई तल देखी माथि सम्म नियाल्दै सोध्यो ।

" छैन यार एउटै पनि " झुठो बोलेर दुई चार जना भनौ भने उसको शब्दको बाणीबाट म बच्न सक्दिन भनेर यथार्थ कुरा गरिदिए ।

" जान्नु पर्‍यो नि मित्र । मलाई हेर उह त्यो बैंकको केटीलाई एउटै मात्र शब्द बोलेको भरमा पट्याइदिए । त्यस्तो हुनुपर्छ के "
म आफ्नो बिषय तिर केन्द्रित थिए तर उसले मौकै दिएको थिएन । जिम गरेर केही दिन देखी मेरो जिउ तन्किएको थियो । छाती साबिकको भन्दा बलिष्ठ देखिन्थ्यो । उसले मेरो पाखुरा र छाती नियाल्दै भन्यो ।

" आफुलाई चाहिने जती मात्र श्वास लिउ के , फोक्सोमा असर पर्छ । " वास्तवमा यो वाक्य उसको प्रशसा रहेछ, मेरो बडीको

" हैन यस्तै हो " कुरा टुङ्याउन जवाफ दिए ।

उसको कुनै एक बिषयमा जर्ज डब्लु बुश् भन्दा बढी अंक आएको कुरा सुनायो । हुन त मेरो पनि बायोलोजीमा अल्बर्ट आइन्स्टाइन भन्दा बढी आउथ्यो तर मैले सम्भाब्य बिबादलाई मध्य नजर गरेर त्यो कुरा भनिन । अनी ऊ एकछिन चुप लागेको मौका पाउना साथ आफ्नो कुरा सुनाए ।

" हामी प्रत्येक महिना एक युरो दरले जम्मा गर्ने गरी एउटा कोष बनाउ । अनी त्यो पैसाबाट समाज सेवामा लगानी गर्न नि हुन्छ । अनी विद्यार्थीमा राष्ट्रियताको भावना पनि बिकास हुन्छ । "

मैले सोचेको भन्दा बिपरित कुरा भयो । यो कुरामा पनि ऊ म माथि खनियो ।
" स्ट्रगल फोर द एग्जिस्टेन्स भनेको थाहा छैन, कसको सेवा गर्ने ? यसरी अरुले सहयोग गरिदेला भनेर बाच्नेले के गर्न सक्छन ? त्यही भएर मलाई यो सोसिअलाइजिङ मन पर्दैन । एउटाले मद्घत गर्ला भनेर अर्को बस्ने ? सक्छ त आँफै गर, नत्र त्यस्ताको यो संसारमा कुनै काम छैन । "

म फेरी स्तब्ध भए । मेरो फर्मुलाले पनि काम गरेन । यो त राम्रै बिषय थियो, यसले उसैको मद्घत पनि गर्थ्यो तर पनि फेरी बिबाद भयो र म चुपो लागे । अनी उसको कुरा बुझेर बिदा मागे ।

मैले उसलाई बुझ्न सकिन । ऊ अझ पनि त्यस्तै छ ।

(यस लेख मानिसको जटिलता देखाउन रचिएको हो । कुनै एउटा ब्यक्ती मात्र सम्बन्धित छैन ।)

खुशी हिजो र आज

कर्कस लाग्दो घडीको अर्लामले बिहानीको ५ बजेको संकेत गर्छ । सानो कोठाको एकाछेउमा थन्किएको खाटबाट मन नलागी नलागी उठ्छु । पर्दाले नछोपिएको झ्यालको केही भागबाट बाहिर नियाल्छु । फिन्ल्यान्डको एकल काठे कुनै स्थान, अटम्न सिजन, ओसिलो मौसम घाम देख्न नपाएको आज बाह्रौ दिन । अन्धकार बिहानीसँगै बिरक्त लाग्दो जिबनी सुरु गर्छु ।

" तपाईंको घर चै मिलेको छ, बिहान उठ्ने बितिक्कै कोठैमा घाम पुग्दो रहेछ । " एका बिहानै जेठा दाई घर मै गफ पिट्न आइपुगे । जेठा दाई , बाबाको भट्टीको बेस्ट फ्रेन्ड । आमाले चिया दिदै ब्यङ्य गर्नुभयो " घर त सुर्यको लागि मात्र होइन भट्टीको लागि पनि मिलेको छ, नजिकै छ नि " बाबा कुरा छल्न मलाई बिउझाउनु भयो । " छोरा उठ, यसो नाक कान धो । चिया खा ल उठ । " बिउझेर म बिस्तारमा थुचुक्क बसे । झ्याल बाहिरबाट सुर्यको तेज प्रकाशले आँखा खोल्न सकेको थिईन । अग्ला अग्ला दुई डाँडाको बीचबाट सुर्य निस्किदा कती मनोरम देखेको थियो ।

"नाक कान " धुन लोटामा पानी लिएर गए । सानो ऐनामा अनुहार हेर्दा कती राम्रो लाग्थ्यो आफ्नो अनुहार । हेरीरहन मन लाग्थ्यो । अनुहार हेरेरै दिनभरीको लागि उर्जा प्राप्त हुन्थ्यो । अहिले त्यही नाक-कान धुन बाथरुम जान्छु । ठुलो ऐना अगाडि जब आफ्नो अनुहार तेर्सिन्छ । सबै पाएर पनि खाली खाली भएको अनुहार देख्छु । सबै आवश्यकता पुरा भएर पनि असन्तुष्ट ति आँखाहरु, हास्न धेरै अगाडि बिर्सेंका ति ओठहरु, र भाबीले भाव बिहिन बन्न लेखेकी त्यो अभागी निधार देख्छु । अनी फेरी त्यही बाल्यकालका दिनहरु सम्झन्छु ।

" आमा मेरो आँखा राम्रो छ रे है , शोभा दिदीले भनेको " सोभा दिदी ले - तिम्रो आँखा कती राम्रो छ, मलाई देउ न भन्दा म खुशीले गद गद भएको थिए । अनायसै यस्तो खुशी लागेको थियो कि त्यो दिनको लागि अब अरु खुशी चाहिन्न । " अँ तेरो परेला बाक्लो र घुम्रिएको छ त्यही भएर भनेको " आमाको जवाफले प्रमाणित गरिदियो मेरो आँखा साचै राम्रो रहेछ । खुशीको सिमाना थिएन ।

त्यही खुशीको आशामा त्यही घुम्रिएका परेला आज फेरी नियाल्छु । तर नितान्त शुन्य र भाव बिहिन देखिन्छन ति आँखाहरु ।
भात नपाकेको दिन पूर्ण साउजीकोबाट किनेको डोनट आमाले बनाएको चियामा चोपेर खादा श्वास फेर्ने फुर्सद हुन्नथ्यो । जती खाए पनि नपुग्ने त्यो हन्तकाली पेट पुटुस्स नभरे सम्म खाइन्थ्यो । भलै पछी सम्म बासी डोनटको गन्ध आइरहोस्, मनमा भोक रहिरहन्थ्यो । त्यही भोकको प्रतिक्षा गर्दै प्लेटमा दुई वटा ब्रेड र जाम आपसमा जुधाएर राख्छु । गिलासमा चिसो दुधले "मलाई खा" भनेर हेरिरहेको हुन्छ । म भोकको प्रतिक्षा गर्दै गर्दै चपाउन थालछु, घाटीबाट छिर्दैन अनी दुधले सलक्क बगाउछु । र निस्किन्छु एक्लै युनिभर्सिटीको निम्ती ।

ट्रेनको लिकको छेउ छेउबाट स्टेसन सम्म जानुछ । लिक, जती हिंडे पनि सकिदैन । लिकमा ओछ्याएको काठ एकपछी अर्को सर्दै म तिर आउछन र जान्छन । त्यस्ता कैयौ काठ आए गए । लिकका काठै काठ पच्छ्याएर स्टेसन पुग्छु, रेल आउछ । एक हुल यात्री छिर्छन, सबैको यात्रा निश्चित होला तर मेरो आँफैलाई थाहा छैन म किन यात्रा गर्दै छु ?

सुनसान रेलको एक डिब्बाको कुनाको सिट मलाई पर्खिरहेको हुन्छ । चिसो र ओसिलो अन्धकार बिहानी छिचोल्दै, झ्याल तिर फर्किएर बस्छु । रेल हिड्छ तर कुनै आवाज छैन । शान्त छ ,सुन्य छ । झ्याल बाहिरका बस्तुहरु गतिवान रहेछन बरु, म गतिहिन । म जहाँको त्यही छु, न कुनै भावना न गुन्जन । झ्यालको सिसामा सिम सिमे पानीका छिटाहरुले रेखा बनाउदै बग्छन । ति पनि पानी कै छिटाहरु थिए जब हामी रोपाइ गर्न निस्किन्थ्यौ । रोपाहारहरु मलको भारी लिएर हिलाम्मे खेतको आली आली हिड्थे, म फुच्चे, आमाको फरियाको फेद समातेर पछी लाग्थे । रोपाइ गर्दा गर्दै दर्केको साउने पानीको थोपा कत्रो कत्रो । कती मज्जा आउथ्यो जब हिलाम्मे खेतमा पानी दर्किन्थ्यो । आज पनि त्यही पानी पर्दै छ तर किन किन भित्रैबाट वाक्क लाग्छ ।

रेल रोकिन्छ । कती खेर आइपुगे पत्तो पाउदिन । गुमेको होश सम्हाल्दै बसको प्रतिक्षामा लाग्छु । मनिसै मनिसको भिडमा म एक्लै प्रतिक्षा गर्दै हुन्छु । चिल्लो कालो सडकमा तेर्सिएको आँखा भित्र त्यही प्यारो देशमा बिताएको बाल्यकालको कच्ची सडकका मनोरम यादहरु खेल्दै हुन्छन । स्कुल जान बाटोमा हिड्डै गर्दा एक दिन ट्याक्टर बाजेको ट्याक्टर आएको थियो । १५ मिनेटको बाटो हिंड्नको गाह्रोले त्यो ट्याक्टरमा चढ्न दौडेको, बल्ल बल्ल हिड्डै गरेको ट्याक्टर चढ्दा युद्ध नै जितेको जस्तो अनुभव गरेको । र स्कुल सकिदा सम्म पनि साथीहरु माझ त्यही ट्याक्टरको गाथा सुनाएको अनी भोली पनि त्यही ट्याक्टर आउने आशा गरेको । कती रमाइला थिए ति दिनहरु । आज ठीक टाइम मै आइपुग्ने बसको पनि मलाई कुनै आशा छैन । म किन चढ्दै छु, आखिर चढे पनि नचढे पनि मृत्‍युको दिन ढिला हुने त होइन होला ?

जब टाढैबाट अर्धनग्न युवतीको लस्कार देखिन्छ , त्यो मेरो युनिभर्सिटी हो । सबै जना आफ्नै संसारमा मस्त हुन्छन । कोही हतारमा दौडिरहेका हुन्छन, कोही फुर्सदमा खाइरहेका हुन्छन । कक्षामा सवा दर्जन विद्यार्थी छुट्टा छुट्टै कुर्सीमा बसेका हुन्छन । म कुनै एक कुर्सी तानेर अलग्गै बस्छु । हातमा कलम र आँखामा प्रोजेक्टर भए पनि दिमागमा त्यही दिन हुन्छ, जुन दिन कक्षामा बेन्च नपुगेर सात जन एउटा बेन्चमा बसेका थियौ । भलै बेला बेलामा ठुस्स ठुस्स मानव बायु चल्थ्यो तर पनि समिपमा कोही छन भन्ने भान हुन्थ्यो । एक अर्कालाई तैले तैले भनेर आरोप लगाउनु र फेरी एक छिनमा नाक छोप्नुको मज्जा अर्कै आउथ्यो ।

बिरक्त लाग्दो लामो लेक्चर पछी फर्किन्छु, त्यही एक्लो उदास र चिसो कोठामा । अनी फेरी दोहोरिन्छ त्यही बिरक्त लाग्दा एकोहोरो दिनहरु ।

यो लेखको निम्ती प्रेरणा दिने शुश्री सुश्मा खरेललाई धन्यवाद ।

तपाईंको सामान छुट्यो कि ?

नकारात्मक कुरा मात्र गर्दा गर्दा वाक्क भएर के लेखु के लेखु भनेर हात चिलाउदै हिडिरहेको बेला मेट्रो स्टेसन नजिक एउटा नोटिस देखे । फिन्निश भाषामा लेखिएको थियो " ल्योईदेत्तु सिल्मलासित वता उह्तेइस " अर्थात चस्मा भेटिएको छ,पाउन सम्पर्क गर्नुहोस् । " यो देखेपछी फिन्ल्यान्ड आएपछीका सुनेका र भोगेका यस्तै घटनाहरुले एउटा सकारात्मक लेख लेख्न हौसियायो ।



एक दिन म हेल्सिन्कीको माल्मी स्थित प्रहरी थाना जादा रेलमा मेरो मोबाईल छुटेछ । फेला पर्ने आशा त थिएन तैपनी साथीको मोबाईलबाट फोन गरे । कसैले कसैले उठाएनन । एक छिन् पछी हराएको मोबाईलबाट साथीको मोबाईलमा फोन आयो । एउटा केटी सुरुमा फिन्निश र पछी ईंग्लिशमा बोलिन र भनिन " यो मोबाईल रेलमा भेटेको हुँ । लिनको लागि फिल्म टाउन नामको पसलमा आउनु म त्यही छोड्दिन्छु । " मैले स धन्यवाद हुन्छ भने र गुमिसकेको मोबाईल फिर्ता पाए ।

मलाई जस्तै घटना अर्को एक जना नेपाली मित्रलाई पनि परेको रहेछ । बिकेश साप्कोटा (नाम परिवर्तन)को पेन ड्राइभ काइभो पुइस्तो नामको स्थानमा खसेको रहेछ । एउटा फिन्निशले फेला पारेछन र पेन ड्राइभ भित्रको फाइलमा उनको नाम खोजेर फेसबुकमा खोजेर मेसेज पठाएछन " पेन ड्राइभ लिन आउ भनेर "

खै किन हो ? फिन्निशहरु आर्थिक रुपमा सम्पन्न भएर हो अथवा अरुको खानु हुन्न भन्ने चेतना भएर हो । यस्ता यस्ता घटना सुन्न पाईन्छ । आफ्नो केही हरायो भने प्रहरी थानामा आइपुगेको छ कि भनेर बुझ्न गइन्छ । बाटोमा कुनै सामान फेला पर्‍यो भने यदी त्यसमा ठेगाना छ भने हुलाक मार्फत र छैन भने प्रहरी मार्फत सम्बन्धित ब्यक्तीलाई बुझाईन्छ । तर सबै जना त्यस्तै हुन्छन भन्ने होइन । रात दिन जाड धोकेर बस्ने फिन्निशबाट सचेत रहनुपर्छ । हराएका सामान त्यस्ताको फेला परेमा पाउने आशा नगरे हुन्छ ।

गत बर्ष ह्युपाप पेपर फ्याक्ट्री नामकको एउटा कागज उधोगमा काम गरेको थिए । क्यान्टिनको फ्रिजमा टन्न खाने कुरा राखिएको हुन्थ्यो । त्यसमा खाने कुराको मुल्य लेखिएको हुन्थ्यो । जसलाई खान मन छ सो मुल्य बराबरको पैसा काउन्टरमा आँफैले हालेर खानु पर्थ्यो । काउन्टर खुल्लै हुन्थ्यो । त्यहा कोही पनि बस्दैन थियो । तर त्यहा अहिले सम्म पैसा हिनामिना भएको कुरा सुनिएन । मलाई अचम्म लाग्थ्यो त्यो देखेर । कती विश्वाशको बातावरण । त्यहा काम गर्ने बिदेशी म मात्र थिए । डर लाग्थ्यो कतै हिनामिना भएर आरोप मलाई लाग्ने हो कि भनेर । किनभने फिन्निशहरु बिदेशीसँग त्यती लामो सम्पर्कमा नभएर होला, बिदेशीलाई कमै विश्वाश गर्छन् ।

प्रजातान्त्रिक समाजबादी देशमा पनि " ताल्चा " लगाउनु नपर्ने उदाहरण कही कतै देख्न पाइदो रहेछ । साम्यवाद कुर्नु पर्दैन ।