"छोटो कमर्सियल ब्रेक पछी फेरी स्वागत छ, हिट गीत लिस्ट प्रस्तुत गरिने यस प्रोग्राममा अब पालो छ गेस्ट आर्टिस्ट्को " यो दिन दिनै नेपाली संचारका साधनका प्रस्तोताबाट उच्चारण गरिने वाक्य हो । चाहे त्यो रेडियो होस् वा टेलिभिजन, कार्यक्रम प्रस्तोताले ८ शब्दको वाक्यमा ४ शब्द अङ्रेजीको घुसाउने चलन अब सामान्य लग्न थालेको छ । नेपाली भाषा र सस्कृतिको प्रचार प्रसार एवम जगेर्ना गर्नु पर्ने संचार माध्यमको गती नै नेपाललाई सास्कृतिक दास बनाउने किसिमको छ । आज हामीसँग खाँटी नेपाली शब्द बुझ्ने र बोल्नेको सङ्ख्या निकै काम भैसकेको छ । जो बोल्छन त्यसलाई पाखेको सज्ञा दिईन्छ । र जो शब्दै पिच्छे अङ्रेजी शब्द घुसाएर बोल्छ, त्यो अत्यन्त आधुनिक बन्न पुग्छ । कस्तो सस्कार सिकेछौ नि भगवान हामीले । आफ्नो भाषा बोल्दा आँफैलाई हिनताको अनुभव गर्नुपर्ने ।
च्याउ सरी खुलेका बोर्डिङ स्कुलका बोर्डको छेउमा गर्वका साथ लेखिएको हुन्छ "अङ्रेजी माध्यमबाट पढाई हुने " जसको पहिलो उद्देश्य हुन्छ विद्यार्थी तथा अभिभावकलाई आकर्षित गर्ने । शिक्षामा ब्यापारिकरणको सस्तो उदाहरण काठमाडौंको गल्ली गल्लीमा मात्र हैन आजकाल गाउँमा पनि यस्तै लहर चलेको छ । छोरा छोरीले 'ईंग्लिश फररर ' बोल्छन रे भनेर सकी नसकी बोर्डिङ स्कुल राख्ने अभिभावकको सङ्ख्या प्रशस्त भेटिन्छ । बाबु आमा पनि छोरा छोरीले 'ईंग्लिश फरर ' बोलेको देखेर मन्त्र मुग्ध हुन्छन । अझ छोराले भन्नु पर्छ "ड्याडी आइ वान्ट टु बि डाक्टर " भनेर बाबुको भुइमा खुट्टा हुँदैन । मैले यो भन्नु को तात्पर्य डाक्टर बन्नु हुन्न भनेको पनि हैन र अङ्रेजी बोल्नु हुन्न भन्ने पनि हैन तर त्यो अङ्रेजी नै पढ्नु र बोल्नु मात्र ज्ञान वा शिक्षा भने हैन । तर त्यही बिधार्थी लाई दुई एकान दुई भन्न आउँदैन । त्यो कस्तो पढाई हो जसले आफ्नै भाषा बिर्साइदिन्छ ? अभिभावक सन्तानले 'ईंग्लिश फरर' बोल्छन भन्ने लोभले ऋण गरेर पढाउन तयार छन । तर किन सोच्दैनन अङ्रेजी एउटा भाषा मात्र हो, मान्छेमा हुने शिप,कला र प्रतिभा अर्कै हुन्छ । त्यसको बिकास र बिस्तारले मान्छे अघी बढ्छ । छोरा छोरी के सिक्छन भनेर ध्यान दिनु पर्छ, कुन भाषामा सिक्छ हैन ।
प्रबेशिका परिक्षाको नेपाली बिषयको परिक्षा दिदा बोर्डिङका विद्यार्थीको सातो जादो रहेछ । अझ लामो प्रश्नको उत्तर त विद्यार्थीलाई घोकाएर तयार पारीदो रहेछ । कथमकदाचित प्रश्नमा अलिकती परिवर्तन भए विद्यार्थीहरु जन्डिस रोगी झै देखिन्छन । हैन आफ्नै देशको राष्ट्र भाषा नबुज्ने कस्तो पढाई पढ्दै छौ हामी ? केही समय अगाडि म जर्मनी भ्रमणमा गएको थिए । संचार ,बिज्ञान,अर्थतन्त्र र अस्त्रमा सम्पन्न जर्मनहरुमा हाम्रो जस्तो अङ्रेजी आसक्ती कहिले देखिन । उनिहरु सकेसम्म जर्मन नै बोल्छन । कुनै सहयोग पश्चात 'थ्यांक यू' भन्नु भन्दा 'डान्के' भन्दा अनुहारको रुप रङ नै फेर्ने गरेको मैले पाए तर हाम्रो देशमा 'धन्यवाद' शब्द लोप नै हुन लागि सक्यो । जर्मनी मात्र हैन युरोपको हरेक देशको प्रगतीबाट को अनभिज्ञ छ र ? तर खै युरोपको बेलायतमा अङ्रेजी बोलिन्छ तर नजिकैको फ्रान्समा अङ्रेजी बोल्दा नाक खुम्चाएर हेर्छन । स्केन्दिनेभियन देशहरुमा अझ अङ्रेजी बोल्ने कता कती सुनिन्छ । एक पटक कलेजमा एक जना स्पेनिश बिद्यार्थीले 'मल्टिकल्चरल' लाई 'मुल्तिकुल्तुरल' भनेर भाषण ठोकेका थिए तर त्यहा कसैले चुईक्क आवाज पनि निकालेनन र पछी कुरा पनि भएन तर यही घटना नेपालको कुनै ठाउँमा भएको भए या त हासो र उपहासको फोहोर छुट्थ्यो या कुरा काट्ने गतिलो बहान बन्थ्यो । कारण स्पष्ट छ । हामी अग्रेजी बोल्नु नै सर्वे सर्वा ठान्छौ ।
फिन्ल्यान्डमा अध्ययन गर्न थाले पछी मलाई लाग्यो हामी नेपाली निकै पिछडिएका छौ । फिन्ल्यान्डका बिद्यालयहरुमा अङ्रेजिको एउटा बिषयको पढाई हुन्छ । न यहाँ 'अङ्रेजी माध्यममा पढाई हुने 'भनेर बिज्ञापन गरिन्छ न बाबु आमा छोरा छोरीलाई अङ्रेजी पढाउन मरिहत्ते गर्छन् । तर पनि के मा कमी छन र ? सत प्रतिशत साक्षर छन,बिकासले आकाश छोएको छ , संसारकै धनी देश मध्ये गनिन्छन । आखिर हो रैछ त अङ्रेजी नै सबथोक ???
लेख्दा मन खिन्न हुन्छ तर वास्तविकता यही हो हामी नेपाली लाई कुनै बिदेशिले सम्मान पूर्वर्क हेर्दैन । सम्मान गरुन पनि कसरी जो आँफै बाट अपमानित छ त्यसलाई सम्मान कसले गर्छ ? आफ्नो भाषा सस्कार र परम्परा को भनेको ब्यक्तिको परिचय हो । हामी अङ्रेजी सिक्ने बहानामा आफ्नो परिचय गुमाउदै छौ । जो परिचय बिहिन छ , उसको कसैले सम्मान गर्दैन ।
