नारायण काका

घाम डुबिसक्यो, एक हुल ठिटीहरू बोतल ठाडो घाँटी लगाउदै हिडिरहेका छन् । कम्प्युटरको एक कुनामा टाइप गर्दै गर्दा अर्को कुनाको ई-बेमा टेलिस्कोप सम्बन्धी वेब साइट खुल्लै छ । किनौ की भनेर सोच्दै छु । 

काकालाई सम्झिन्छु । नारायण काका । मेरो बाल्य अवस्थालाई सबै भन्दा बढी प्रभाव पार्ने मान्छे । बर्खर काठमाडौंबाट बसाईसरी गएको  हेटौंडाको सुरुवाती जीवन थियो । उहाँ सात-आठमा पढ्नु हुन्थ्यो, म दुईमा । बोल्दा सानै कुरामा पनि झर्केर थर्काउने । लोटाको पानी थोरै पोखिएर काकाको खुट्टामा पर्‍यो भने जोडले गर्जिने ' लगेर मलाई राप्तीमा डुबाइदेन, आनन्दै हुन्थ्यो नी । '

काका अत्ति एक्टिभ हुनुहुन्थ्यो । एकदिन उहाँले चित्र बनाएको देखे, खासै राम्रो होईन । त्यो देखेर मैले पनि चित्र बनाउन थाले । कागजमा मात्र होईन, छिनो र हम्मर लिएर भेटिएको काठको मुडोमा मान्छेको आक्रिती खोप्थे । 

एकदिन काकाले भन्नु भयो हाम्रो देशको बिकास गर्न बिज्ञानको बिकास गर्नुपर्छ । बैज्ञानिक आविस्कार गरेर नेपाललाई बिकसित बनाउन सकिन्छ । सानो भुरो म । के बुझम ? तर दंग थिए, ' काकालाई यस्तो कुरो कहाँबाट आउछ ?' लहलहैमा लाग्थे । बाढी आएको थियो राप्तीमा । खेतको कुलोको एक भागमा प्वाल पारेर बाँसको नली घुसार्यौ । साइकलको टायरको डाइनामोमा चप्पल गोलो बनाएर काटेको चक्की जोड्यौ र सानो बत्ति जोड्यौ । बत्ति बलेन । त्यसो त माइकल फराडेले पनि कहाँ एकै पटकमा बिजुली निकालेको हो र ? चित्त बुझायौ । 

एकदिन काकाले सुटुक्कघर पछाडि बोलाएर सानो स्वरमा भन्नु भो ' एउटा कार्बाइट भन्ने चीज हुन्छ, केरा पकाउने मेटरियल । त्यसलाई प्रयोग गरेर बम बनाउनुपर्छ ।'  म तयार । काका पनि तयार तर मेटिरियल किन्ने पैसा छैन् । २५ रुपैया । त्यो बेला हातमा धेरै परे दश रुपैया, त्यो पनि दशैमा । मेरो घरको दराज लुट्ने जिम्मा मेरो, काकाको दराज लुट्ने जिम्मा काकाको । बल्ल जुट्यो २५ रुपैया । श्री रक्सिको बोतलमा थोरै पानी र कार्बाइट हालेर बिर्को टाइट गरेर भाग्यौ । ठीक टाइममा अर्को काकाको छोरो गिज्याउदै आयो । पानी हालेर बम काहीबम पड्किन्छ भन्दै नजिक गएको मात्र थियो बेजोड सँग पड्कियो । सिसाको एक टुक्रो उसको तिघ्रा छोएरै गयो । रगतको धारो बग्यो । काका र मेरो भागा भाग । घर फर्किनासाथ आमाले गालामा एक थप्पड बजाउनु भयो । मैले थप्पडको कारण सोध्नु आवश्यक ठानिन । खुरुक्क भान्सामा बसेर रुन थाले । खोलाको किनारमा हिड्दा ध्यान दिएर हिड्यो भने बहुमुल्य हिरा मोती भेट्न सकिन्छ भनेर आफ्नो गाई बस्तु धपाउदै कम्ता हिडाउनुभएन । म पनि हिरै पो भेटिन्छ की भनेर् पछि लाग्थे तर पर पर पुगेको काकाको गाई बस्तु बाहेक केही भेटे मार्दिनु । 

भर्खर् भर्खर् गोबर ग्यासको कार्यक्रम आएको थियो । काकाले ग्यालेनमा गोबर भरेर आगो बाल्ने बिचार गर्नु भयो । प्लास्टिकको ग्यालेनमा भेटेजती गोबर खोजेर भरियो र ग्यालेन टाइट गरियो । १० देखि १५ दिन भित्र ग्यास निस्किने र त्यो ग्यासमा आगो बालेर चिया सम्म पाक्ने काकाको भबिष्यबाणी थियो । धेरै दिन राखे ग्यालेन नै पड्किन सक्ने भएकोले काका सजग हुनुहुन्थ्यो ।  बल्ल बल्ल बितेको १५ दिन पछि ग्यालेनको बिर्कोमा पाइप जोड्दा ठ्वास्स गनाउनु बाहेक केही भएन, चिया पाकेन । गोबरबाटै ग्यालेन पड्किएको भए सायद माओवादी जनयुद्धमा ’गोबर बम’को रुप प्रशिद्धी पाउथ्यो होला । हाम्रो नाम आउथ्यो होला । तर भएन । 

चिकित्सा बिज्ञानमा आयाम थप्ने सुरमा काकाले धेरै भ्यागुतोको भुँडी टोपाज ब्लेडले काटेर छोड्नु भएथ्यो खोलामा । म त भ्यागुतो समात्ने जिम्मा पाएको थिए । काका भन्नुहुन्थ्यो डाक्टर बन्नु अघि सबै यसै गर्छन् । भ्यागुतो भुँडी निस्किएर हरिबिजोग गरेर उफ्रिन्थे । म त भुरो, के बुझम । डाक्टर बनिन्छ की झै लाग्थ्यो । 

काकाले मुलधार छोड्नु भयो । अब संगीत तर्फ लाग्नुपर्छ भन्न थाल्नुभयो । काठमाडौं गएर डोरेमिफामा संगीत पनि सिक्नुभयो र हेटौंडा हार्मोनियमका साथ फर्किनुभयो । मलाई गाउन लगाउनुहुन्थ्यो  म कनी कनी नारायण गोपालको यो ”मुटुलाई कसरी सम्झाई बुझाउ...” गाउथे । काका मेरो स्वरमा मन्त्रमुग्ध भएर हार्मोनियम बजाउनुहुन्थ्यो । र भन्नुहुन्थ्यो अलीकती तान्न सिक्यौ भने तिम्रो गायन क्षेत्रमा भबिष्य राम्रो छ । बडो प्रभाबित भए आफै देखि । शुक्रबार कक्षामा त्यहि गीत त्यसैगरी गाएको कसैले वास्ता गरेनन, सुनेकी सुनेनन कुन्नि । तर काका माथि बिश्वासमा कमी भएन । संगीतको बिकाससंगै ब्यवसाय स्वरुप काकाले फिल्मको सिडी भाडामा दिने पसल थाप्नुभयो । काकाको ब्यस्तताले संगत छुट्यो । केही समयपछी भेट्दा थाहा भयो मान्छेहरू सिडी लग्दा रहेछन तर फिर्ता ल्याउदा रहेनछन । बिस्तारै सिडी पसल खालि भयो ।  ब्यवसाय टाट पल्टिएछ । संगीतको माध्यमबाट देशको बिकास गर्ने योजना तुहियो । 

काका साहित्यमा लागेर केही गर्नुपर्ने बिचार राख्नु थाल्नुभयो । जीवनमा एउटा किताब लेखेर मात्र मर्नु पर्छ भन्दै नेपाली कापीको अन्तिम पन्नामा बिरक्त मानिस हिडिरहेको बिषयमा एकपाना लेखेर देखाउनुभयो । म त भुरो के बुझम ? जीवनमा एउटा किताब लेख्नै पर्ने रहेछ भनेर मैले पनि एउटा नयाँ कापीको पहिलो पन्नामा केही लेखेको थिए । शिर्षक 'रगत' थियो । चार कक्षामा पढ्दा के लेख्न सक्थे र ? स्वाभाबिक हो, अधिकांस हिन्दी फिल्मसँग मिल्दो जुल्दो थियो कथा । 

         

चार कक्षापछी काठमाडौं नै बसाई सर्यौ । काकाको संगत छुटे पनि काकाले जगाइदिनुभएको भोक साम्य भएन । ५ कक्षा देखि नै राम्रो कबिता लेख्न सक्ने बनेछु । प्रथम पुरस्कार पनि पाए । ६-७ मा पढ्दा चित्रकला प्रतियोगिताको जिल्ला स्तरिय प्रतियोगितामा प्रथम/ दितिय बनिसकेको थिए । झन बिज्ञानको भोक त कहाँ मेटिन्थ्यो र ? आफैले बारुद बनाएर तिहारमा पटका पड्काउन सक्ने भैसकेको थिए कक्षा ८-९ तिर । टेबल टेनिसको बल प्रयोग गरेर रकेट झै काम गर्ने  एउटा सानो गाडी बनाए तर मैतिदेबीमा गरिएको त्यो परिक्षण असफल भयो । गाडी थोप्पो अगाडी बढेन । कक्षामा सरले आवर्तनिय (refractive) टेलिस्कोपको बारेमा पढाउनुहुन्थ्यो,म परावर्तनिय (reflective) टेलिस्कोप आफैले बनाएर स्कुल लान्थे । त्यो टेलिस्कोप कति शक्तिशाली थियो, त्यो त थाहा भएन तर आफैले बनाएको भएर होला गर्व लाग्दो रहेछ । प्रदर्शनी मार्गबाट सिहदरबार अगाडीको होर्डिङ बोर्डमा लेखेको सबै अक्षर पढ्न सकिन्थ्यो । खालि आँखाले हेर्दा धर्को मात्र देखिन्थ्यो ।  माओवादीलाई आतंककारी घोषणागरेपछी  स्कुलको सरको निर्देशन अनुसार बिज्ञानका सबै सामान टुकुचा फ्याक्न वाध्य भए । 

काकाले भने झै खोलामा बहुमुल्य हिरा मोती त कहिले भेटिन तर खोलाले बगाएर ल्याएको हाँगाबिङा र जराहरूलाई पेन्टिङ गरेर कलात्मक बस्तु बनाउन सके । पछी त्यहि जरा कलेज पढ्दा बिद्या देबी भण्डारीलाई उपहार स्वरुप दिएँ पनि । एक ब्रिटिश शिक्षक ४२५ पाउन्ड पर्ने, खोलाले बगाएर ल्याएको जराबाट बनेको कुर्सीको फोटो हालेका छन फेसबुकमा ।  काम नलाग्ने जराबाट त्यस्तो सम्म बन्दो रहेछ । 

काकालाई नभेटेको पनि करिब ९-१० बर्ष भईसकेछ । अझै पनि सोच्दै छु ७ कक्षा पढ्दा देखि काका कसरी त्यति ट्यालेन्टेड हुनुभयो ? म त भुरो थिए लहलहैमा लाग्थे तर काकालाई धेरै कुरा थाहा रहेछ सानै देखि । मैले बनाएको टेलिस्कोप पनि हराइसक्यो । सोच्दै छु यहि ई-बे बाट एउटा टेलिस्कोप किन्नुपर्ला । आफैले बनाए जस्तो माया लाग्दो त छैन तर धेरै पावरफुल छ ।

देहब्यापार किन गैरकानुनी ?

मेरो नाम संगिता (नाम परिवर्तन) हो । बुवाले रक्सी खाएर दिन दिनै आमा पिट्ने । अनि बस्नै नसकेर काठमाडौं आएको केही काम पाएन अनि एउटा दाईले यस्तो काममा लगाइदिएको ।

मेरो नाम सिता (नाम परिवर्तन) हो । धेरै जना भाई बहिनी; कमाउने बुवा मात्र । बुवा पनि बिरामी भएर थला परेपछि कमाउने कोहि भएन । राम्रो काम खोजेको कतै पाइएन । अनि यस्तो पेशा थालेको ।

यस्ता किसिमका परिवर्तित नाम तर समान ब्यथा बोकेका समाचार आज सम्म कैयौ पटक पढिसक्यौ । प्राय जसो सस्ता गेष्ट हाउस र लजमा प्रहरीद्वारा छापा मारेको भोलिपल्ट देखि सुरु हुन्छन् यस्ता समाचारका लर्को । प्रहरीले समात्छन, अनि पत्रिकाले आपत्तिजनक, नग्न अवस्था, देहब्यापार, बेश्याब्रिती जस्ता आकर्षक शिर्षक दिएर छाप्छन । केही समयपछी छुट्छन । समाचार सेलाउछ । फेरि अर्को गेष्ट हाउसमा छापा मारिन्छ । फेरि आपत्तिजनक, रङेहात, नग्नअवस्था, देहब्यापार, बेश्याब्रिती दोहोरिन्छन । तर ती युवतीहरू जसको घरमा एक बुजो गाँस, एकसरो कपास नभएर यो पेशामा लागेकी हुन्छिन तिनलाई पत्रिकाको अर्को प्रति आएलगतै बिर्सिन्छौ ।

बिरामी बाउ उपचार गर्न, भाई बहिनि पढाउन , ॠणले डुबेको घर उकास्न उनले आफ्नो शरीर अरुलाई सुम्पिन वाध्य भएको ब्यथा सभ्य समाजका कमै सदस्यले सुन्छन किनभने उनी तथाकथित बेश्या हुन ।
बेलाबखतमा देहब्यापारलाई निश्चित क्षेत्र छुट्याएर कानुनी मान्यता दिनुपर्छ भन्ने मलिनो आवाज सुनिन्छ तर सुनुवाई भएको छैन । नेपाल एक अत्यन्त गरिब देश हो, यो मैले भनेको हैन अधिकांस बिदेशी आयोग, नियोग, संघसङठनका तथ्यांकले भनेको । एक तिहाइ जनता निरपेक्ष गरिबीको रेखामुनी बाँच्न वाध्य छन् । बेरोजगारीको बिकराल समस्या बुझ्न दैनिक श्रम स्वीकृति लिने २ हजार युवायुवतीको लाइन हेरे पुग्छ । बिदेशी दान दक्षिणामा चलेको अब्यवहारिक शिक्षा नितीले न देश मै रोजगारप्राप्त गर्न सम्भव छ न त स्वरोजगारको नीम्ति सबैसँग यथेष्ट पुँजी छ । यस्तो हबिगतमा एक गरीब युवतीको नीम्ति दुई वटा बिकल्प हुने नै भए । या त बिदेशी दलाल साथ लागेर खाडी मुलुक पस या स्वदेश मै देह ब्यापारमा लाग ।

अशिक्षित र सीपबिहिन महिलाले खाडी मुलुकमा पाउने काम भनेकै घरेलु काम हो । स्वदेशमा देहब्यापारमा नलागी खाडी मुलुकमा घरेलु कामदारको रुपमा गएका महिलाले भोगेको यौन शोषण र हिंसाको चर्को रुप; पीडा सहदा सहदै मानसिक सन्तुलन गुमाएर फर्किएका महिलालाई हेरेर थाहा पाईन्छ । लैंगिक समानता र सशक्तीकरणका लागि राष्ट्रसंघीय निकाय युएन वुमनले गत वर्ष गरेको एक अध्ययन अनुसार, अहिले १११ नेपाली महिला कुबेत, साउदी अरब, यमन र लेबनानका कारागारमा छन्। ८२ जनाले उतै आत्महत्या गरेका छन् भने ३१ बेपत्ता छन्। उद्धार गरेर नेपाल फर्काइएका २८२० मध्ये ४१५ मानसिक सन्तुलन गुमाएका, ८६ अनिच्छित गर्भ बोकेका र ३२ बालबच्चासहित आएका छन्। यस्तो असुरक्षित अवस्था देख्दा देख्दै पनि अझै कतिपय महिलाहरू बिदेशिने क्रम रोकिएको छैन । स्वदेश मै रोजगारी मिल्दो हो त किन जान्थे पीडित हुन ?
खाडी मुलुकका डरलाग्दो वातावरण देखेर स्वदेश मै केही गरौ – काम छैन । हातमा सीप छैन । पुँजी छैन । तर पेटले धेरै दिन कुर्न सक्दैन । वाध्य भएर देहब्यापारमा लागेर बिरामी बुवा, भोका भाई बहिनीको उद्दार गर्न खोज्दा प्रहरी बीचमा आइपुग्छ । र सभ्य समाज सामु सिधै ‘बेश्या’ बाट सम्बोधित हुनपुगिन्छ ।
पेट पाल्न यो पनि नगर्ने हो भने उनीसँग के बिकल्प रह्यो ? आत्महत्या ? त्यसो त गरिबीको कारण आत्महत्या गरेका घटना पनि नभएका होइनन । एक गरीब नेपाली नागरिकलाई गरिबी कै कारण आत्महत्या गर्न वाध्य पार्नुराम्रो हो ?

विकिपेडियामा खोजी हेर्दा नेपालमा देहब्यापार कानुनी पनि हैन गैरकानुनी पनि हैन भनेर लेखेको छ । यसको अर्थ प्रहरीसँग टाकटुक कुरा मिलाउन सके कानुनी नत्र गैरकानुनी हुन्छ भन्ने खोजेको हो की ? नभए तारे होटेलहरूमा छापा मारेर आपत्तिजनक अवस्थामा पक्राउ परेको समाचार त कहिले आउदैन । महिनाको २९ दिन चुपचाप । एकदिन एकाध बाग्बजार, सुन्धारा, बालाजुका सस्ता गेष्टहाउसमा छापा मारेको सुनिन्छ । कारण के हो ? तारे होटेलमा आपत्तिजनक क्रियाकलाप हुनैसक्दैन भन्ने पूर्वअनुमान हो की सस्तालाई ठटाएर महँगो तारेबाट ‘सुरक्षा अथवा हप्ता’ को नाममा मोटो रकम असुल्न? बिचरा त्यहाँ पनि गरीबलाई नै सास्ती ।

केही इन्जिनियर, पत्रकार, वकिल, अध्यापक, बिद्यार्थी र ब्यवसायी मित्रसँग अनौपचारिक कुराकानी गरे । निश्चित क्षेत्र छुट्याएर कानुनी मान्यता दिए हुने तर नेपाली समाजले देहब्यापार पचाउन नसक्ने कुरा गरे उनीहरू । हाम्रो समाज बुझ्नै नसकिने किसिमको छ । बालिग युवायुवती भावनाको कारण, आकर्षणको कारण अथवा शारीरिक आवश्यकताको कारण बिवाह नै नगरी संगै बस्न ‘लिभ इन रिलेसनसिप’ कानुनी रुप मै पाईन्छ । यो कानुन देख्दा नेपालको सामाजिक उदारता बेलायत र फ्रान्सको हाराहारीमा देखिन्छ । अझै समलिङी विवाह अर्थात पुरुष पुरुषसँग, महिला महिलासँग बिवाह गर्न कानुनले नै मान्यता दिएपछी त नेपालको सामाजिक र कानुनी उदारता बेलायत र फ्रान्स भन्दा माथी पुगेको देखिन्छ किन भने फ्रान्समा समलिङी बिवाहको बिरोधमा डेढ लाख जनाले प्रदर्शन गरेका थिए । बेलायतमा बल्ल २०१४ को मार्च देखि यो कानुन लागु हुँदैछ, नेपालले ५ बर्ष अघि नै बनाईसक्यो त्यो पनि रत्नपार्कमा एउटा पनि टायर नबलिकन । इजिप्टमा श्रीमतीको मृत्‍यु भएको ६ घण्टासम्म श्रीमानले यौन सम्पर्क गर्न पाउने कानुन बन्न लागेको अनावश्यक हल्ला चलिरहदा, नेपालमा श्रीमतीको इच्छा बिना हुने यौन सम्बन्धलाई बलात्कारको दर्जा दिने कानुन बनिसकेको थियो । प्रत्यक्ष यौनसँग सरोकार राख्ने यी बिषयलाई नेपाली समाजले बिना टायर बालि पचाइरहेको छ तर एक गरीब युवतीले त्यहि यौनसँग सरोकार राखेर पेट भर्न खोज्दा समाज बाधक बनिदिन्छ । अघिसम्म सोचाइको स्तर बेलायत र फ्रान्सलाई भन्दा अघि बढेको नेपाली समाज जब देहब्यापार गरेर पेट भर्ने कुरा आउछ, अफगानिस्तान, इराक, साउदी अरबियाको हाराहारीमा पुगिदिन्छ ।

मेरो उमेर पत्रिकामा लेखिएका शब्दहरू बल्ल बल्ल बुझ्ने हुँदा देखि यो समस्या पढ्दै आएको हो । आज त्यहि पत्रिकामा लेख्ने उमेर हुँदा सम्म समस्या झनझनै बढेको छ । तारे होटेलमा बैठक गरेर महिला हकहित र सशक्तीकरणको नाममा करोडौ सकियो होला, एनजिओ, आइएनजीओले कति डलरको खोलो बगाए होलान तर उपलब्धी खै त ? सायद महिला हकहितका अभियन्ताहरू मध्येका एक समूह नै भन्दा हुन देहब्यापार नैतिक कार्य होईन भनेर । प्रचण्डका शब्दका ‘सुकिला मुकिला’ले तारे होटेलमा वाइनको चुस्की लगाउदै निर्माण गरेको नैतिकताको परिभाषा भोको पेट दिनभरी रत्नपार्कमा ग्राह्क कुर्दै उभिएकी महिलालाई लागु हुन्छ होला ? तैपनि नैतिकता के लाई भन्ने ? हजामले हातले कपाल काटेर सेवा दिन्छ । रिक्सावालाले खुट्टाले पेलेर । गायकले घाँटीको सहारामा पैसा कमाउछ । मोडलले सुन्दर शरीर देखाएर । एक बालिग र स्वतन्त्र नागरिक भएको हैसियतले भन्नुपर्दा मेरो पेट पाल्न शरीरको कुन अङ्गको प्रयोग गर्ने भनेर निर्णय गर्ने अधिकार मलाई हुनुपर्छ , सरकारलाई होईन ।

देहब्यापारको नीम्ति निश्चित क्षेत्रलाई छुट्याएर कानुनको दायरामा ल्याउने हो भने शैक्षिक, आर्थिक र सामाजिक परिवर्तनमा योगदान दिलाउन सकिन्छ । जस्तै :

• देहब्यापार संचालानको नीम्ति अनुमतिपत्र दिन मोटो रकम राजस्वको रुपमा उठाउन सकियो। जसलाई शिक्षा र सिपमुलक तालिम बितरणको नीम्ति खर्च गर्न सकिन्छ।
• छरिएर र लुकेर रहेका देहब्यापारीहरू कानुनी मान्यता पाएपछि सङठित हुनेछन । त्यसो त एड्सको प्रकोप नेपालमा पहिले जस्तो रहेन तैपनि सङठित अवस्थामा एड्स र यौनरोग सम्बन्धी रोकथाम र अनुगमन गर्न सजिलो र कम खर्चिलो हुनेछ ।
• कानुनको दायरामा आएपछि देहब्यापारमा लागेकाहरूलाई बार्षिक शरीर जाँच गराउनुपर्ने नियम राख्न सकियो जसले स्वास्थ्यचौकी लगायतमा रोजगारी सिर्जना हुनेछ, आर्थिक क्रियाकलाप बढ्नेछ ।
• स्पष्ट कानुन बनाएपछि त्यसको उल्लंघन गर्नेलाई देह ब्यापारी, संचालक, सेवाग्राहीलाई कारवाही स्वरुप जरिवानाको ब्यवस्था गर्न सकियो । जसले राजस्व बढाउन मद्दत गर्छ । अहिले त छापा नमारिएको कैयौ गेष्ट हाउस र लजले गैरकानुनी पैसा कमाइरहेका छन । 
• देहब्यापारीहरू आफैलाई थाहा की छ उनीहरू गैरकानुनी धन्दा गर्दैछन । यस्तो अवस्थामा उनीहरू माथि हुने ब्ल्याक मेलिङ, यौन शोषण र अन्य अपराधको बारेमा उजुरी गर्न सक्दैनन । किनभने कानुनको नजरमा उनीहरू पहिला दोषी हुन । पीडितको मानवअधिकारको रक्षा हुन जान्छ ।

देहब्यापार कानुनी बने पनि बाबुआमाले सन्तानलाई डाक्टर, ईन्जिनियर, पाइलट, बैज्ञानिक नै बन्ने सल्लाह दिन्छन, सन्तान पनि त्यहि चाहन्छन । र बन्नु पनि पर्छ । तर एकपटक आफूलाई देहब्यापारीको स्थानमा राखेर हेरौ त । सिप छैन, शिक्षा छैन, ब्यवसाय गर्न पुँजी छैन, रोजगारी कहि पाइंदैन । बिदेश जाँदा मानसिक सन्तुलन बिग्रिने गरि दु:ख पाईन्छ । अनि के गर्ने ? करिब ९ प्रतिशत बेरोजगार भएको फ्रान्स र बेलायतमा देहब्यापारलाई कानुनले मान्यता दिएको छ तर ४६ प्रतिशत बेरोजगार भएको हाम्रो देशमा किन नदिने ? की एकै पटक शतप्रतिशतलाई रोजगार दिने गोप्य योजना बन्दै छ ?

थप छलफल पढ्न : 
http://www.mysansar.com/2014/01/10213/