Thursday 17 November 2011

स्टकम्यान

भन्न त फिनल्याण्डमा ठुलो बर्ग बिभाजन छैन भनिन्छ तर स्टकम्यान डिपार्ट्मेन्टल स्टोरलाई देखेपछी 'गफै त हो नी सोल्टी' भन्ने थेगो पनि मनमा आइहाल्छ । कुरो नचपाइकन भन्दा स्टकम्यान घरमा पैसा टन्न स्टक भएकाहरुले सामान किन्ने ठाउँ हो । जुन ठाउँ प्रेमिका अथवा श्रीमतीलाई सके सम्म देखाउनै हुन्न । कथमकदाचित देखिहालेछन भने 'लोट्टो परेपछी है बुढी' भन्नु सिवाय अन्य बिकल्प हुन्न तपाई हामी जस्ताको । एक महिना भयो, त्यहि स्टकम्यानमा इन्टर्न्शिप गर्न थालेको । सुरुमा त धेरै खुशी लागेको थियो त्यो महँगो र स्ट्याण्डर्ड डेपर्ट्मेन्टल स्टोरमा यो सस्तो हातले पसिना बगाउने भयो भनेर । स्टकम्यानको सानो झिल्को मात्र मेरो तलबमा परे पनि बाटामा भेतेजतिको गाला चड्काउदै हिड्ने आँट आउथ्यो । तर खुशी धेरै बेर टिकेन जब उताबाट ईमेलको जवाफ आयो "तँ स्टक्म्यानमा पढ्न जादैछस । पैसो कौडी पाउँदैनस ।" लौ भैगो भनेर कलेजमा ईमेल पठाए साँढे दुई महिने इन्टेर्न्शिपको पैसा कसले ब्यहोर्छ ? भनेर । कलेजबाट नी जवाफ आयो " दुर्भाग्यबश यो बर्षदेखि मन्त्रालयले फिनल्याण्ड मै गर्ने इन्टेर्शिपको पैसा रोक्का गरेको छ ।" लौ शितल भो जिन्दगी । 'बिदेशीलाई देखेकी लात हान्ने' चुनावी नारा बोकेको पार्टीको त्यत्रो ठुलो मत आएको देख्दा देख्दै पनि कलेजबाट पैसाको आशा गर्ने मुर्ख म की टिमो सोइनी ?

लौ त भनेर काम छोडियो र थालियो इन्टेर्न्शिप । पहिलो दिन त अलमल्लमा बित्यो भन्दा नी हुन्छ । नेपाली केटाहरुको अगाडी पाक्क पुक्क फिन्निश बोलेर 'लाटो गाउँको गाँडो तन्नेरी' भै खाको थिए । जब ब्यावसायिक रुपमै फिन्निश बोल्नु पर्ने स्थिति आयो त्यो बेला मैले सोचे " बरु चाइनिज भाषा सजिलो हुन्थ्यो होला ? हावासुरमा 'छ्यन्ङ छुङ्ग छ्या छुम' गर्‍यो भने कम्तीमा दुई वटा शब्द त मिल्थ्यो गाँठे । "

मेरो सुपर भाइजर, परिचय नदिउ, आकार भने पुग्छ । उनको अनुहार र जिउडाल हेर्ना साथ तपाईलाई नी लाग्न सक्छ " यिनी चै मिठो मसिनो नभनी खान्छिन है खान्छिन " । सियोले छ्यास्स छोयोकी ड्याममै पड्केला जस्तो जिउ, दुई चुल्ठा बाटेकी, झ्वाट्ट हेर्दा फिनल्याण्डको ब्रम्हाले भाप्पुको दिन सिर्जना गरे जस्तै थिईन । तर जे होस् उनी बोल्दाखेरी हास्थिन । हाँसेको देख्दा फिन्निश होईन की जस्तो लागेको थियो तर नेम प्लेटमा थरको अन्तिम् दुई शब्द 'नेन' देखेपछी फिन्निश नै हुन भन्ने विश्वाश भयो ।

मेरो काम स्टक्म्यानको खानेकुरा किन्ने ठाउँमा भएकोले त्यहा काम गर्ने सबैसँग परिचय गराउदै हिडिन । सुरुमा भेटियो-मार्को । हजार हात्तीको बल भएको महाभारतको भिम हेरे हेर्न नपर्ने । नामै मार्को , मारिहाल्छ की जस्तो । हात मिलाउदै भन्यो 'मोरो, मार्को' । हुन त फिनल्याण्डको अभिवादन हो 'मोरो' तर मलाई चै राजेश हमालको शैलीमा " मार्को हुँ , तँ आजै मरिस' भने झै लाग्यो । मुख हेर्दा पनि ' लिफ्टमा एक्लै भेटौन, तँलाई दुई मिलेट कुट्छु ' भन्ने जस्तो थियो । मार्को बियर डिपार्ट्मेन्टमा काम गर्दो रहेछ । सँयोग हो की स्टक्म्यानको रणनिती हो बुझ्न सकिएन, मान्छे अनुसारको डिपार्ट्मेन्ट रहेछ ।

परिचयको क्रम बढ्दै गयो तर कोहि हाँस्दैनन बा । हामी त नयाँ मान्छे भेट्दा कम्तिमा मुस्कुराउछौ नी । यी त सिधै जुध्न लाग्या जस्तो गर्छन् । खानेकुरा किन्ने ठाउँको क्यासियरहरु सबै साँडे जस्ता युवतीहरु थिए । उनीहरुको जिउडालले नै 'सक्दो खाउँ, ड्याम्म ज्यान बनाउन' भन्ने सन्देश दिने खालका । कस्मेटिक्स डिपार्ट्मेन्टका युवतीहरु सबै परी परी जस्ता थिए । सलक्क पारेको जिउ, गोरा गोरा, मेक अप गरेर चिटिक्क परेका । मेक अपको सामान किन्न आउँदा केटीहरु 'आज मेक अप घँस्छु, अनी यै क्यासियर जस्तो बन्छु' भनेर डढिदा हुन । बच्चाको खेलौना र कपडा डिपार्ट्मेन्टका क्यासियरहरु बुढी बुढी आइमाईहरु थिए । शायद कैयौ बच्चा पाएको अनुभवको प्रभाव ग्राहकमा परोस भनेर होला । सबै कुरा नियाल्दै र परिचय गर्दै गए । सबै डिपार्ट्मेन्टको बिशेषता अनुसारका कामदार थिए । तर दुधको डिपार्ट्मेन्टमा काम गर्ने युवतीको बिषय अलि फरक लाग्यो । कालो ज्याकेट र कालो पाइन्ट लगाएकी । दुधको डिपार्ट्मेन्टमा काम गरेपछी उनमा नी यसो हुनु नी । टाढाबाट हेर्दा लागोस न ' यिनी डुध कै डिपार्ट्मेन्ट की हुन भनेर ।' छैन । अह पटक्क छैन । पुरै एअरपोर्ट बनाइएको छ । बिचरी त्यहि भएर सधैं उदास उदास देखिन्थिन ।

त्यसो त फिनल्याण्ड महिलाले चलाएको देश भन्छन् । जहाँ पनि महिला छ्याप छ्याप्ती । एउती युवती यता र उता कुदिरहेकी हुन्थिन । उनी कुन डिपार्ट्मेन्टको हो पत्तो पाउन सकेको थिईन । उनको नितम्ब उल्लेखनिय थियो ।

त्यहि दिन देखि मेरो काम सुरु भयो । मान्छेहरु यता र उता कुदेको देखिन्थे तर के गरिरहेका छन् मलाई अत्तोपत्तो थिएन । मलाई सुपरभाइजरले एउटा बाक्सै बाक्साले भरिएको प्यालेट देखाएर फिन्निशमा भटट भनिन ' यहाँबाट बिस्कुट र चक्लेटको बाक्सा निकालेर छुट्टाछुट्टै ट्रलीमा हाल्नु ।' हे नारायण । फिन्निश त जसो तसो बुझे तर त्यो बाक्सामा बिस्कुट छ की चकलेट मैले कसरी बुझौ ? त्यो सोधौ भने, फिन्निशमा सोध्न नआउने । लौ ठिकै छ भन्दै बाक्सामा पढ्दै पढ्दै मिलाईयो । त्यो सकिना साथै फेरि आएर भनिन ' केराको डेलिभरी आएको छ । त्यहाँबाट झिकेर ट्रलीमा हाल ' मैले सोचे केराको काँगियो कत्रो न होला र ? जब देखे , मेरो सत्तो गयो । एउटा बाक्सामा बिस वटा काँगियो । त्यसलाई बोकेर ट्रलीमा हाल्नु पर्ने । एउटा बोक्ना साथ तारा झलमल देखिसकेको थिए । त्यहाँ ३९ वटा अझै मलाई हेर्दै थिए । स्पेनबाट आएको रहेछ केरा - चिकिता बनाना । चिकिता बनानाले एक्छिन त फनन घुमायो ।

त्यो बेला मैले सम्झे फाइनान्सको कक्षामा सरले भन्थे 'यो अहिले मात्र गाह्रो लागेको हो । वर्किङ लाइफमा गएपछी सजिलो हुन्छ ।' हैन रहेछ । बरुमा कक्षा मै तगडा थिए । यो केरा बोक्नु जति गाह्रो कहाँ थियो र फाइनान्सको हिसाब ।
एक छिन् बिरक्त लाग्यो । त्यत्रो इन्टरन्यासनल इन्टरन्यासनल बिजनेस , न्यासनल पनि हैन । इन्टरन्यासनल बिजनेस पढेको मान्छेको काम यहि केरा बोक्ने हो त ?

सोच्दै काम गर्दै समय बितेछ । लन्च ब्रेक भयो । लन्चको नीम्ति लाइन लाग्दा क्याफेको युवतीले मुस्काएर यस्तो ब्यवहार गरिन की लाग्छ 'आजै संगै मर्ने संगै बाँच्ने कसम खानेछिन' । तर अँह, खाना लिएर गएपछी को हो को हो । मतलब छैन । चिने नचिने झै । खाना खाँदै गर्दा एउटा केटा मलाई हेर्दै मुस्काएर म बसेको टेबलमा बस्यो । र फिन्निशमा सोध्यो ' नयाँ हो ?' त्यसलाई देखेर मेरो मनमा तीन वटा बिचार आए । या त यो समलिङी हो । या त जाँड खाएर आएको छ । या यो फिन्निश नै हैन । परिचय भयो । एस्पर रहेछ नाम । मैले सोचे जस्तो तीन वटै होईन रहेछ । छोरो क्रान्तिकारी फिन्निश रहेछ । जाँड रक्सी नखाने एक्दम कम फिन्निश मध्ये एक । फिन्निशहरु मरिहत्ते गर्ने समर कट्टेजको कट्टर बिरोधी । उ भन्थ्यो ' दिक्दार लाग्ने जंगलको बीचमा गएर फिन्निशहरु कसरी बस्न सक्छन मलाई थाहा छैन । तर मलाई समर कट्टेज मन पर्दैन ।' अरु त अरु, उ मज्जाले हाँस्थ्यो र खुलेर बोल्थ्यो । प्रेमिका पनि रहेछ । जे होस स्टक्म्यानमा संगै बसेर खाने साथी भेटियो भन्नेमा म बिश्वसत भए ।

दिनहरु बित्दै गए । म बिहान काममा जाँदा मोबाइलमा बीबीसी पढ्दै जान्थे । इराकमा जैबिक हतियार भएको निहुँमा छिरेको अमेरिकी सेना अब ईरानमा आणबिक हतियार भएको निहुँमा छिर्न खोज्दै थियो । गद्दाफी रक्ताम्मे भएर मारिएका थिए । आर्थिक संकटले ग्रीस टाट पल्टिने स्थितिमा थियो । फ्रान्सका राष्ट्रपती निकोलस साराकोजी, जर्मन चान्स्लर एन्जेला मर्केल र बेलायती प्रधानमन्त्री गोर्डन ब्राउन डुब्दै गरेका रहेका स्पेन, इटाली, पोर्चुगल र आयरल्याण्डलाई बचाउन खै के के जाति फण्ड बनाउन डौडधुपमा थिए । युरो नामको पैसा नै बेकार हुन लागेको चर्चाहरु चल्दै थिए । युरो बचाउन चीनसँग सहयोग माग्न लागेको पनि पढ्न पाइयो ।

मैले सोचेको जस्तो केरा बोक्ने काम हैन रहेछ । हरेक हप्ता नयाँ नयाँ काम सिक्न थाले । कुनै दिन क्यासिएर बनेर पैसा कटाउथे । कुनै दिन आएका समानको तथ्याङ्क संकलन गर्थे । कुनै दिन सामानको मुल्य सुची बनाउने र हेरफेर गर्थे । बिस्तारै काम सजिलो लाग्न थाल्यो । प्याकिङ मेसिन, डेलिभरी मेसिन, र कम्प्युटरका बिभिन्न प्रोग्रामहरु सिक्दै गए । जतिखेर नी रिसालु देखिने कामदारहरु आफूलाई मद्घत गर्न आइज भनेर बोलाउन थाले । टुटेफुटे फिन्निश भाषा बोलेरै पनि ग्राहकसँग डिल गर्न थाले । भलै मेरो फिन्निशमा ब्याकरणिय त्रुटी होला तर मन्द मुस्काउन र चनाखोपन त बिशेषता कै रुपमा थियो । कामदारहरुसँग कुरा गर्दै जाँदा उनीहरु मैले अङ्रेजी राम्रो सँग बोल्छु फिन्निशमा कमजोर छु भन्दा दंग पर्थे । अझ विश्वबिद्यालयमा इन्टरन्यासनल बिजनेस पढ्दै छु भन्दा झन अचम्ममा पर्थे । बिचराहरु अधिकांस भोकेसनल कलेज अथवा स्कुल सकेर काम गर्न थालेका हुँदा रहेछन् । मेरो स्तर उनीहरु भन्दा माथि नै थियो । तैपनि के गर्नु फिन्निश बोल्न नआएपछी काम पाइदैन , पैसा पाइदैन ।

लजिस्टिक्सको काम गर्दा कहिले काही कपडा पसलमा कपडा लगाएर सजाएर राखिने पुतला पुतली ओसार पसार गर्नुपर्थ्यो । ती पुतला पुतलीहरु पसलमा हुँदा मात्र कपडा लगाएका हुन्छन् । भण्डारमा हुँदा त बिना बस्त्र अस्त ब्यस्त बनाएर राखिएका हुन्छन् । कोहि एउटा माथी अर्को लडिरहेका हुन्थे । कुनैको हातै हुदैन । कुनैको खुट्टै हुदैन । एक पटक त्यहि भण्डारको युवतीलाई पुतला पुतली सार्न सहयोग गर्दै थिए । आफू फेरि धेरै सोच्ने मान्छे । जब पुतला सारिन्थ्यो खासै मतलब हुदैन थियो तर जब पुतली सार्ने बेला आउथ्यो कता कता अप्ठ्यारो लाग्थ्यो । दुरुस्तै, राम्री युवती देखिने नग्न पुतलीलाई कहाँ समातेर उचालौ ? फेरि पुतलीको अर्को पट्टी वास्तबिक युवतीले समातेकी छिन् । हात जस्तो कमजोर ठाउँमा समातौ, भाँचिएला भन्ने डर । तल पैतला अथवा पिडुँलामा समातौ , आफू हिंड्न नमिल्ने । बाँकी रहेको भागमा समातौ , खै आफू नेपाली भएर हो की के हो ? कस्तो कस्तो लाग्ने । ती युवतीले के सोच्लिन 'कस्तो बोका रहेछ । पुतली समेत नछोड्ने' भन्ने हुन की ? मनमा अनेक कुरा खेलाउदै बल्ल बल्ल त्यो काम सकियो ।


एकदिन मेरो काम पर्‍यो मिती सकिएका सामानहरुको तथ्याङ्क सङ्कलन गर्ने र सामानलाई बिसर्जन गर्ने । मैले सुनेको मात्र थिए स्टकम्यानमा यस्तो हुन्छ भनेर तर आफैले गर्दा बुझे स्टकम्यान किन त्यति बिधी महँगो भनेर । इटालीमा बनेको ओलिभको तेल त्यहि महिना मिती सकिदै थियो । आकर्षक सिसीमा, स्ट्यान्डर्ड वीरको भएको । करिब ८ युरो पर्ने त्यो तेल फाल्नु पर्ने । आफू परियो अती सस्तो लिडलमा पाइने प्लस्टिकको बोत्तलको लिटरको २ युरो वाला तेल फारु गरेर चलाउने मान्छे । त्यहि महिना मिती सकिने कफी, चक्लेट, बिस्कुट, पाउडर दुध, जुस, डब्बीको माछा । सबै फाल्नुपर्ने । कस्तो चलन हो ? किलोको १४ युरो पर्ने पोर्कको मासु आज मिती सकिने भए पनि बेलुका सम्म त समय छ नी यार । किन फाल्नु ? मेरो भने लिडलको डेढ युरो पर्ने कुखुराको मासु सेतोबाट पहेलो नभए सम्म भुटी भुटी खाने दाँत अझै झरेका छैनन । ६९ सेन्ट पर्ने खैयो पाउरोटीमा परेको ढुसी खुर्केर कति खाइयो खाइयो । पकाएर राखेको तरकारीमाथी भुसुनाले कैयौ हवाई फायर गरे, खै अझै पेट बलियै छ ।

सामान फाल्दै गर्दा आमालाई सम्झिए । भ्यान्टाको तरकारी पकाएको दिन आधा भात छोड्थे । आमा भन्थिन ' बाबु अन्न खेरा फाल्नु हुन्न । अन्नले सराप्छ । ' मन मनै सोचे आमा आज मेरो काम नै यहि अन्न फाल्ने हो । बरु फालेन भने अन्न दाताले सराप्छन । फाल्ने क्रम सुरु भयो अमेरिकन ड्रेस्सरबाट । बर्गर, हट डग जस्ता खानामा हालेर खाने सेतो लेदो । लामो बोत्तलमा भरिएको ड्रेसर खोल्दै थिए; त्यहि आकर्षक नितम्ब भएकी युवती भित्र छिरिन । त्यो युवती कुन डिपर्ट्मेन्टमा काम गर्छे अझै निश्चित थिईन । उनी मेरो अगाडीको टेबलमा घोप्टो परेर खै के गर्न थालिन । आफ्नो कपडाको जतन गरेर लाउनुपर्छ भनेर थाहा नभएको हो की जानी जानी देखाएको हो मैले बुझ्न सकिन । नितम्ब म तिर ठ्ड्याएर आफ्नै धुनमा थिईन । उनको नितम्ब देख्दा त ट्वाइलेट डिपार्ट्मेन्टमा काम गर्छे की जस्तो लाग्यो । 'छि: छि । के के सोच्छु म पनि ।' आफ्नो मनलाई सम्झाउदै अमेरिकन ड्रेस्सर फाल्नमा ध्यान दिए । ड्रेस्सरको बोत्तल खोल्न गाह्रो हुदो रहेछ । तर खोलिसकेपछी तल्लो भागमा थिचेर घोप्ट्याए पछि बिस्तारै आफै लततत बाहिर निस्कियो । र अन्तिममा बोत्तल भित्र टाँसिएका ड्रेस्सर निकाल्न झट्कार्नुपर्ने । उनी नितम्ब ठ्ड्याइरहेकी थिईन । दोश्रो बोत्तल पनि त्यस्तै भयो । सुरुमा बिर्को खोल्न गाह्रो । खोलिसकेपछी सजिलै निस्किने । र अन्तिममा बोत्तल भित्र टाँसिएका ड्रेस्सर निकाल्न झट्कार्नुपर्ने । चार वटा बोत्तल रित्तिसकेका थिए । एक किसिमले वाक्क लागिसकेको थियो । खोल, निचार, झट्कार अनी झार । चौथो बोत्तल सकिपछी बल्ल उनले आफ्नो नितम्ब सोझो पारिन र बाहिर निस्किन ।

दिनमा सैयौ युरोको सामान फालिदो रहेछ । त्यत्रो महँगो सामान बेकारमा फाल्नु परे पनि स्टकम्यान नाफा मै चलिरहेको छ । सम्भवत: धेरै सामान खेर जानेछन भनेर त्यसको खर्च उठाउन अन्य सामानमा चर्को मुल्य राखिएको हुदो रहेछ । त्यो दिनको काम सकेर बसमा घर फर्किदै थिए । तापक्रम शुन्यबाट तल झरिसकेको थियो । साँझको चार बजे नै अन्धकार भैसकेको थियो । मोबाइलमा फेसबुक खोले । एउटा नेपालका मित्रले खान नपाएर कर्णाली भेगकी एउटी महिलाले आफ्ना दुई बच्चाहरुको हत्या गरेर आत्महत्या गरेको समाचार सेयर गरेको रहेछ । सोच्दै कहाली लाग्दो घटना पनि हुँदो रहेछ हाम्रो देशमा । म आज दिनभरी त्यहि खानेकुरा फाल्ने काम गरेको थिएँ । मैले फालेको त्यत्रो खानेकुरा मध्येको सानो अंश मात्र उनको मुखमा परेको भए शायद उनका बच्चालाई मार्नु पर्दैन थियो होला । आफू आत्महत्या गर्नु पर्दैन थियो होला । यस्तै कुरा सोच्दै सोच्दै बीबीसी खोले । ग्रीस डुब्ने खतरा तत्काललाई कम भएछ । तर विश्व अर्थतन्त्रमा नराम्रो संकट आउने खतरा रहेछ । बस गुडिरह्यो, म सोचिरहे- एकातिर भोकमारी लागिरहेको छ । अर्को तिर सैयौ युरोको सामान खेर गैइरहेको छ । यस्तै सैयौ युरोको समान फाल्ने देशको अर्थतन्त्र जोगाउन फेरि त्यहि भोकमारी भएको देशमा आक्रमण गरिन्छ र स्रोत साधन लुटिन्छ । खै कतिन्जेल चल्छ र यसरी ? विश्वमा नमिठो आर्थिक संकट पर्‍यो भने यो स्टक्म्यान चलिरहला त?

Tuesday 1 November 2011

एप्लिकेसन

दुई मित्रहरु एमएसएन च्याटमा
प्रल्हाद : के छ साथि अमेरिकाको हालखबर ? के पढ्दै छौ ?
कैलाश : दामी छ यार अमेरिका । एकदम बिकसित । खुब रमाइलो लागिरहेको छ । म चै अहिले नानो साइन्स पढ्दै छु ।

दुई बर्षपछी:
प्रल्हाद: ओ हो साथी कहाँ हो ? पढाइ सकिने बेला भएन ? कहिले फर्किने हो र ?
खै यार पढाइ सकिएको छैन । आउने भनेको त हो तर बल्ल बल्ल आइयो यसो केही त गर्नु पर्‍यो नी ।

चार बर्षपछी :
ओहो साथी के छ ? पढाई सकियो ? कहिले फर्किने हो ?
पढाई सकिएको छैन यार । बहुत गाह्रो छ यहाँको पढाई ।

पाँच बर्षपछि :
ओ हो साथी के छ हालखबर ? अब त फर्किने हैन ? पढाई कहाँ पुग्यो ?
खै के भनम पढाई छोडे यार । पढे कलेजलाई पैसा तिर्दै ठीक्क । घरमा पैसा पठाउन नपुग्ने, त्यहि भएर अहिले पढाईलाई रोकेको छु ।

छ बर्षपछि :
ओह ब्रो, पढाई थाल्यौ त ? नेपाल कहिले फर्किने हो ? की नफर्किने हो तिमी ?
एक पटक आउन मन थियो यार तर अहिले पढाई नभएर भिसा छैन । त्यहि भएर एउटी खैरेनीसँग पेपर म्यारिज गरेको छु । मिल्नासाथ आउछु यार , खुब मिस गरेको छु ।

सात बर्ष पछि:
सोल्टी प्रोसेस के हुँदै छ ? पैसा त खुब कमाउदै छौ की क्या हो ?
एह यार, राम्रो हुँदै छ । के पैसा कमाउनु, जति कमाए नी राक्षसनी लाई दिदै ठीक्क हुन्छ ।

आठ बर्षपछि :
हेल्लो ब्रो, अब त आउने होला नी ? की अझै मिलेको छैन ?
मिलेन यार त्यो राक्षसनीले दिन दिनै पैसा मागेर हैरान गरी त्यहि भएर प्रोसेस नै रोकियो । त्यहि भएर अहिले मैले रिफ्युजीमा हालेको छु । मिल्नासाथ आउछु यार । आइ मिस नेपाल सो मच ।

नौ बर्षपछी :
ओह सर, के छ हालखबर ? फर्किने होईन ? कुरो मिल्यो त ?
अ यार बल्ल बल्ल टेम्प्रोअरी दिएको छ । हल्का काम धाम गर्न मिल्छ तर ग्रीन कार्ड मिलेको छैन । अझै एक बर्ष लाग्छ जस्तो छ । ग्रीन कार्ड पाएसी आउछु यार ।

दश बर्षपछि:
सोल्टी ग्रीन कार्ड मिल्यो हैन ? कहिले आउछौ ? की उतै बस्ने हो ?
खै आउने त भनेको तर नेपालको स्थिति त्यहि हो । बन्द हड्ताल, माओवादी लुट्पाट । के गर्नु ?

एघार बर्षपछी:
साथी अब त वार्ता भैसक्यो । शान्ति आइसक्यो । आउने हैन ?
खै शान्ति भएर के गर्नु ? काम धाम छैन । तत्काललाई फर्किने स्थिति छैन । बरु यहाँको सिटिजेन हात पार्न पाए केही हुन्थ्यो भनेको ।

१२ बर्षपछी :
साथी संबिधान सभामा भोट हाल्न आउने हैन ? साथी मैले कहाँ भोट हाल्न मिल्नु ?
नेपालको नागरिकता त्यागिसके । यहिको सिटिजेन हुन्छु की जस्तो छ ।

पन्ध्र बर्षपछी :
ओह अमेरिकन सर के छ ? सिटिजेन पायौ हैन ? अब कहिले फर्किन्छौ की उतै मर्ने हो ?
अ पाए यार बल्ल बल्ल । अब ढुक्क भयो । फर्किने त भनेको तर आएर त्यहा के काम गर्नु र ?
तिमी के गर्छौ ?
म त बाख्रा पालन गर्छु
हो र ? हा हा । पैसा हुन्छ ?
हुन्छ यार सुरु सुरुमा गाह्रो भयो । अहिले त महिनाको ७० - ८० हजार बच्छ । आफैले त काम गरेर भ्याइन्न काम गर्ने आइमाई छन चार जना ।
अनी तिमी के गर्छौ नी ? म क्यासियर हो इन्डिएनको पसलमा ।
अनी कति हुन्छ त कमाई ? खाएर बसेर महिनाको लाख बच्छ ।
अब के सधैं त्यहि इन्डियनको पसलमा काम गर्छौ ? आफ्नो केही गर्दैनौ ?
खै आफैले केही गर्न सानो तिनो पुँजीले पुग्दैन ।
म त १० वटा जर्सी गाई हाल्ने सोच्दै छु । अचेल खुब फाईदा छ ।

त्यसको एक महिनापछि :
हेल्लो ब्रो, के गर्दै छौ ? एउटा खुशीको कुरा सुन्ने हो ? मेरो बारेमा कान्तिपुरमा छापिएको छ । जे होस पढेर केही गर्न नसकेपनी आज कान्तिपुरमा आफ्नो नाम देख्दा सफल भैछु की जस्तो लागेको छ । बाख्रा पालन गरेर लाखौं कमाई भनेर छापेको छ ।
राम्रो हो यार । बधाई छ । यस्तै गरेर नाम चलाउदै गर यार । बरु मलाई पनि यस्तै काममा लगानी गर्न मन थियो यार जहाँ दाम होस् नाम होस् । यहाँ त थोरै तिनै पुँजीले पुग्दैन । जति नै सफल भए पनि कहाँ हराइन्छ-हराइन्छ । बरु सुन न , सरकारले दोहोरो नागरिकताको ब्यवस्था गर्न लागेको छ रे हो ?

Monday 8 August 2011

www.smnepal.com

जसले जे भनोस नेपाली चलचित्रको पनि क्रमश: बिकास भईरहेको छ । बिहान बेलुका चिया खान भेट हुने दौतरी देखि चौबिसै घन्टा गितार लिएर सडकको किनारमा भेट हुने सोल्टी र जिग्री हजुर पनि नेपाली सिनेमाको बारेमा कुरा नगरेका होइनन । अपेक्षा गरे झै नौलो धार र मौलिकता बोकेको सिनेमा नबनेर मात्र बेला बेलामा रन्को छुटेको हो ।

तर सबै जना यसरी सडक किनारमा तातिएर मात्र त भएन, केही त गर्न पर्‍यो । केही संगीतमा पोख्त हुनुपर्यो , केही निर्देशनमा, केही अभिनयमा त केही सम्पादनमा । यसरी आ आफ्नो क्षेत्रमा सक्दो योगदान गर्ने हो भने नेपाली सिनेमा क्षेत्र पनि क्रमश: नेपाली क्रिकेट र फुट्बल जस्तै अगाडि जानेछ ।

यसैक्रममा मैले पनि यू ट्युबमा भेटिएका साना नेपाली चलचित्रलाई समेटेर एउटा वेब साइटको निर्माण गरेको छु । नाम् छ www.smnepal.com । छरिएर रहेका साना नेपाली चलचित्रलाई एकत्रित गर्ने, साथै आफ्नो तर्फबाट पनि केही भिडियो निर्माण गर्ने मेरो लक्ष्य रहेको छ । धेरै गफ चुटियो नेपाली सिनेमाको कमी कमजोरी बारे , अब केही गर्दा कस्तो अनुभव हुदो रहेछ हेरौ है त ।

अनी तपाईं पनि यस्सो हेर्नुत लौ के कस्तो र'च यो वेब साइट - www.smnepal.com

Tuesday 8 March 2011

माग्ने थरी थरीका


तपाईं हाम्रो घरमा माग्ने आउँदा एउटै डाइलग दोहोर्याउछौ " काम गरेर खान सक्दैनौ ?" तर त्यहि माग्नेको माग्ने काम पनि कति कठिन हुन्छ यो तस्बिरमा हेरेर बुझ्न सक्नुहुन्छ । नर्वे र फिनल्यान्ड जस्तो उच्च प्रतिब्यक्ती आय भएको देशमा माग्नेको हालत भने अती नै दयनिय हुन्छ । -३० डिग्री सेल्सियस सम्मको चिसोमा एक नासले हात तेर्स्याएर माग्नु सायद दिन भरी सेन्ट्रल हिडिङ सिस्टमको तातोमा बसेर काम गर्नु भन्दा ज्यादै गाह्रो हुन्छ । हामीलाई घर देखि बस सम्मको दुरी कसरी पार गरौ भन्ने लागिरहेको बेला उनीहरु घन्टौ मागेर बस्छन । बिचराहरुको कमाई पनि कति नै हुदो हो ? फिनल्यान्डमा माग्न कै नीम्ति भनेर रोमेनियाबाट माग्नेहरु आउने गर्छन । केही महिना अगाडी फिनल्यान्ड सरकार सडकमा माग्न प्रतिबन्ध लगाउने योजनामा थियो तर युरोपियन युनियनको एक घटक रोमेनियनलाई प्रतिबन्ध लगाउन सकेन । फलस्वरुप आफ्नो नागरिकलाई माग्नेलाई पैसा नदिनु मात्र भन्न सक्यो ।



दोश्रो तस्बिरमा एउटी युवती मागिरहेकी छिन । यिनी हुन सुकिलो मुकिलो माग्ने । फिनल्यान्डको राजधानीको सेन्टरमा मागिरहेकी थिईन । तपाईं सोच्दै हुनुहुन्छ होला यस्तो सुकिलो मुकिलोले किन माग्नु परेको । कुरा अर्कै छ । यिनको बिहे हुँदै रहेछ । नेपालमा जस्तो बाबु आमाले बिहे खर्च दिन्नन यहाँ । पार्टीको खर्च उठाउन लागि नाचेर माग्दै छिन् । यिनको पछाडि लेखिएको छ " सोरी पोयात म्योहास्त्यित्ते" अर्थात सरी केटाहरु तिमीहरुले ढिला गर्यौ । उनले अरु केटाहरुले पट्टाउन ढिला गरेकोले बिहे गरेर जादैछु भन्न खोजेकी हुन । यहाँको संस्क्रितीको एउटा पाटो बोल्छ यसले । अरुलाई असर नपारी तपाई जे पनि गर्न पाउनुहुन्छ । कल्पना गरौ नेपालमा सम्भाबित दुलहीले पाटी खर्च माग्न बाटोमा नाच्दै छिन । उनको बिहे होला त ?



तेस्रो तस्बिरको साथीको समस्या फेरि छुट्टै छ । यिनलाई अमेरिका पढ्न जानु छ । हाम्रो देशमा जस्तो छोरालाई अमेरिका पढ्न पठाउन बाबु आमाले जाय जेथा धितो राख्ने कष्ट गर्दैनन । फिनल्यान्ड बसिन्जेल त नि:शुल्क पढ्छन । त्यसमाथी बिद्यार्थी हो भनेर सरकारले उल्टै पैसा दिन्छ । अमेरिकामा त पढ्न पैसा लाग्छ । त्यसमाथी यात्रा खर्च त छदैछ । अनी गितार बजाएर नमागेर के गर्नु ? फिनल्यान्डमा बसिन्जेल चार बर्षको ब्याचेलर लेभल पास गर्न दश बर्ष लगाउने बानीले वाक्क भएर सरकारले झन्डै पढ्न पैसा लाग्ने ब्यवस्था ल्याएको थियो । पैसा तिर्नुपर्ने डरले चाँडो पढ्छन भन्ने सरकारी धारणा बिद्यार्थीको आन्दोलनले तुहाइदियो ।



चौथो तस्बिर त कहाँ देखे देखे जस्तो लाग्यो होला । यो काठमाडौंको जमलको आकाशे पुल हो । यिनी भुइमा बसेर मादल ठोकेर माग्ने खालको माग्ने थिए । मैले देख्दा भुइमा मादल थियो तर उठेर मोबाइलमा कुरा गर्दै थिए । (उठेकोको चै शायद टावर नटिपेर होला) त्यो मोबाइल आफ्नै हो की माग्नेले पनि मागेको त्यो चै पत्ता लगाउन सकिन । हेर्दा हेर्दै नगरपालिकाको प्रहरीले हकार्दै तल झार्यो । तर जे होस तीन बर्ष भित्र प्रत्येक नेपालीको हातमा मोबाइल हुने घोषणा त दुरसंचार प्राधिकरणले गरिसकेको छ । अबको तीन बर्षमा यस्तो द्रिश्य छ्यास छ्यासती देख्न पाईन्छ । माग्ने पनि के कम ?

Thursday 10 February 2011

कोन्तुला की काम्पीमा ?

केशराशी झरना झै
शिर देखि पाउ सर्लक्क
मुस्कान मिठो देख्दा तिम्रो
बेहोश भएँ पर्लक्क
उज्याला तिम्रो मुहार लाग्छ
पुर्णिमाको चन्द्रमा
कहाँ भेट्छौ कान्छी तिमी
कोन्तुला की काम्प्पीमा ?

सुन्तला झै ओठ माझ
दन्तलहर टल्केको
फिनल्याण्डको चिसोमा पनि
जिउमा आगो सल्केको
एकै नजरमा मन बस्यो
चुमौ की तिम्रो निधारमा
कहाँ भेट्छौ कान्छी तिमी
कोन्तुला की काम्पीमा ?

बारुली झै कम्मर तिम्रो
झन्डै झन्डै छिनेको
मेट्रोको भिडमा पनि
एकै नजरमा चिनेको
सिटमा बसे चिसो हुन्छ
आउ बस काखैमा
कहाँ भेट्छौ कान्छी तिमी
कोन्तुला की काम्पीमा ?

आकर्षण किन हुन्छ ?

प्रेम । यो शब्द प्रेमपिण्ड रिलिज भएपछी सुरु भएको होईन । मानव सभ्यता सँगसंगै यसको पनि ईतिहास छ । प्रेमका नाममा कैयौ कथा, कबिता, सिनेमा, कला देखि हत्या र हिंसा समेत भएका छन । धेरैले परिभाषा दिने प्रयास गरेका छन प्रेमको तर सबैलाई चित्त बुझ्दो कुनै पनि छैन । धेरै फिल्ममा जोड्दार डाइलग मारिन्छ ' प्रेममा धनी गरीब, जात भात केही हुन्न ।' भनेर । खैर प्रेममा जातभात, धनी गरीब,र उमेरको महत्व हुन्न भने पनि प्रेमको पुर्व अवस्था अथवा आकर्षणको अवधीमा भने यी सबै कुराको निकै महत्व हुन्छ । बयस्क अवस्थामा महिला र पुरुष एक अर्कातिर आकर्षित हुनु स्वाभाबिक र प्राक्रितिक हो । किन हुन्छ त आकर्षण ?

मानव सभ्यताको सुरुवात ढुङे युगदेखि प्रारम्भ भएको भनेर थुप्रै लेखहरुमा पढ्न सकिन्छ । ढुङ्गे युगमा मानिस जनावरको शिकार गरेर आफ्नो जिबिकोपार्जन गर्दथे । समान बातावरण र अवस्थामा पनि पुरुषहरु महिला भन्दा बलियो, अग्लो, बढी कपाल उम्रने र यौन सम्बन्धको निमित्त चाँडो तयार हुनुमा उनीहरुमा अवस्थित बिभिन्न हर्मोनले ठुलो भूमिका खेलेको हुन्छ । यसलाई प्रकृति प्रदत्त क्षमता भन्न सकिन्छ त्यस्तै महिलाहरुमा हुने प्रजनन क्षमताले आजसम्म संसार चलिरहेको छ । संसारको निमित्त महिलाको प्रजनन क्षमता बरदान भएपनि महिला कै नीम्ति भने अहिले सम्म पनि कमजोरीको कारण बनेको छ । महिलाले सन्तान जन्माउनको निमित्त आफु निस्क्रिय बनेर बस्नुपर्ने हुन्छ । यो अवधी नौ महिनाको हुन्छ भने बच्चाको स्याहार सुसार नीम्ति अर्को पाँच बर्ष कुर्नुपर्ने हुन्छ । जुन अवस्थामा उनी शिकार गर्न र आफ्नो र बच्चाको नीम्ति आहारा जुटाउन असर्मथ हुन्छिन । त्यसकारण उनले कुनै एक बलशाली पुरुषको सहारा लिनुपर्ने हुन्थ्यो ताकी उसले शिकार गरेर उनको र बच्चाको पालनपोषण गरोस । यही क्रम ढुङ्गे युग भरी चलिरह्यो । तत्कालिन अवस्थामा शारिरिक क्षमता नै जीवनयपनको श्रोत भएको हुँदा त्यसबेला देखि नै महिलाहरु त्यस किसिमको पुरुषप्रति आकर्षित हुन्थे । फलस्वरुप: आधुनिक युगमा आइपुग्दा समेत महिलाहरु अग्लो, बलिष्ठ शरीर, चौडा छाती भएको पुरुष मन पराउछन किन भने उनीहरुको अवचेतन मनमा ढुङ्गे युगदेखीको प्रभाव परेको छ । टेस्टोस्टेरोन हर्मोनको मात्रा पुरुष भन्दा कम भएको कारण महिलाहरु पुरुष जति यौन कृयामा संलग्न हुदैनथे । बर्षमा एक पटक मात्र सन्तान जनाउन सक्ने क्षमताको कारण एक भन्दा बढी पुरुषसँग यौन सम्बन्ध राख्नुको आवश्यक्ता पनि परेन ।

पुरुष पनि महिलाबाट सन्तान जन्माउने अपेक्षा राखेर सम्बन्ध बनाउथ्यो । सन्तान जन्माउनैका निमित्त उसले महिलाको छनोट गरेको हुन्थ्यो । जति जनासँग यौन सम्बन्ध राख्यो उतिनै सन्तान जन्मिने भएकोले एक भन्दा बढी सँग यौन सम्बन्ध राख्नु पुरुषको नीम्ति स्वाभाबिक हुनपुग्यो । पुरुषको रोजाइ आधुनिक युगमा समेत सन्तान जन्माउनको निमित्त उपयुक्त शरीर भएकी महिला पर्छ । एक अध्ययन अनुसार, कम्मर-नितम्बको अनुपात ०.६७ देखि ०.८ सम्म भएको महिलालाई सबै भन्दा बढी पुरुषले मन पराएको पाइयो । सो अनुपातको शरीर हुने महिला बच्चा जन्माउनको निमित्त अती उपयुक्त हुन्छिन । आधुनिक युगमा समेत पुरुष, महिलाको शरीरमा बढी ध्यान दिने गर्छ ।

मानव सभ्यताको सुरुवात देखि नै महिला पुरुषको बलिष्ठता तिर आकर्षित हुन्थिन भने पुरुष महिलाको प्रजनन क्षमता तिर । यी दुबै आकर्षण सन्तान जन्माउनको निमित्त हो । तर आजको आधुनिक युगमा महिला र पुरुष एक अर्काप्रती आकर्षित गराउने तत्व परिवर्तन भएको देखिन्छ तर आधारभुत कुरा भने समान नै छन् । आजको युगमा महिला सलमान खानको जस्तो सुगठित शरीर, समाजमा राम्रो स्ट्याटस भएको, शिक्षित, र धनी पुरुष तिर आकर्षित हुन्छिन । पुरुषमा उल्लेखित सबै गुणहरु उनको र सन्तानको नीम्ति 'क्षमता र सम्भावना' हुन । आफ्नो र आफ्नो सन्तानको सुखको नीम्ति उनको रोजाइमा परिवर्तन भएको हो । आजको युगमा जङलमा बँदेल मात्र मार्ने सक्ने पुरुषले उनको सन्तान हुर्काउन नसक्ने भएकोले समय सापेक्ष चाहनामा परिवर्तन आएको हो । त्यस्तै पुरुष पनि महिलाको शरीरप्रती नै आकर्षित हुन्छन । यसको बुझाईमा आफ्नो जिउलाई कर्भी बनाउने, थ्रेडिङ, मेक अप, इत्यादीमा महिलाहरु ध्यान दिन्छन । समयको माग अनुसार सुन्दरतामा परिवर्तन आएको कारण पुरुषको सोचाइमा पनि परिवर्तन आएको हो । तर पुरुषको आधारभुत चहाना भने सन्तान
उत्पादन गर्न सक्ने महिला नै पर्छ । सो कुरा माथि उल्लिखित अध्ययनले देखाउछ ।

समलिङी बाहेक, महिलाको सुन्दरतामा पुरुष मात्र होईन महिला पनि आकर्षित हुन्छन् । ८-१२ हप्ता र ६-८ महिनाको उमेर समुहका बच्चाहरुलाई सुन्दर युवतीको फोटो देखाउदा धेरै बेर हेरेको पाइयो भने नराम्रो अनुहारको फोटोमा हेरिएन । त्यस्तै सुन्दर अनुहार र शरीर बनाएको खेलौनामा सोही उमेर समुहका बच्चाहरु धेरै बेर खेलिएको पाइयो । यसबाट के प्रमाणित हुन्छ भने महिलाको सुन्दरतामा बयस्क पुरुष- महिला मात्र होईन बच्चाहरु समेत आकर्षित हुन्छन् ।

महिला र पुरुषले एक अर्कालाई लगाउने आरोपहरु यी हुन :
"सबै केटाहरु एकै हुन, खाली केटीको जिउसँग खेल्न खोज्छन ।"
"पैसा भए केटीहरुलाई केही चाहिदैन, त्यति कै आइपुग्छन ।"

यी दुबै आरोप सहि पनि हुन र गलत पनि । 'आकर्षण 'को अवस्थामा पुरुष महिलाको शरीरसँग आकर्षित हुन्छ भने महिला पुरुषको क्षमतासँग । संसारमा कमै त्यस्ता पुरुष होलान् जसले धनी तर साँढेको जत्रो जिउ भएको केटी तिर आकर्षित होस । त्यस्ता युवती बिरलै होलान जसले आफ्नो कुम सम्म आइपुग्ने, सुकेनास र सडकमा बस्ने पुरुषलाई मन पराउन । पुरुष र महिलाको अवचेतन मनमा अवस्थित चाहना र समय सापेक्ष माग अनुसार एक अर्कातिर आकर्षित हुन्छन् । यस हिसाबमा माथिका आरोप हरु सहि हुन तर ती आरोपको लागु जीवनभर एकनास रुपमा लाग्दैनन । जस्तै कुनै पुरुषले आफ्नी श्रीमती र सन्तानको भबिष्य दाउमा राखेर यौन सम्बन्ध बनाउन खोज्दैन । पुरुषलाई आकर्षित गराउन जेसिका अल्बा अथवा बिपासा बसु जस्तो शरीर भए पुग्छ तर जीवन बिताउने सवालमा पुरुष सेक्सी देखिने महिलातिर नभै घर चलाउने क्षमता भएको महिलातिर आकर्षित हुन्छ । सरल रुपमा घरजम गर्न सुन्दर देखिने, सरल स्वभाव र हसिली युवती पुरुषको रोजाइ हुन्छ ।

भलै महिलाहरु बलिष्ठ शरीर, चौडा छाती, अग्लो, धनी र शिक्षित पुरुषतिर आकर्षित हुन्छन तर त्यस्ता पुरुषतिर प्रेम सम्बन्ध भने राखिहाल्दैनन । प्रेम सम्बन्ध बनाउनको निमित्त महिलाको चाहना जटिल हुनेगर्छ । महिलाले प्रेमीको रुपमा रोज्न उसमा उल्लेखित गुणका अलावा -
प्रेम (महिलाको भाषामा गिफ्ट किनिदिने, हालखबर सोध्ने, हेरचाह गर्ने, सुरक्षा दिने)
बिस्वासिलो (अन्त आँखा नडुलाउने)
दयालु (उसको क्षमता माथि महिलाको पहुँच हुने)
संकल्प (पुरुषको तर्फबाट आफ्नो ‘क्षमता’ महिलालाई प्रदान गर्ने ग्यारेन्टी )
शिक्षित र चेतनशिल ( पुरुष ‘क्षमता’को समय सापेक्ष माग)
उपरोक्त गुण सम्पन्न पुरुषलाई एउटी महिलाले आफ्नो रोजाइमा राखेकी हुन्छिन ।

तसर्थ, ढुङ्गे युग देखि पुरुष र महिला एक अर्कातिर आकर्षित हुनुमा कारण फरक भए पनि उद्देश्य भने सन्तान उत्पादन, पालन र पोषण नै हो । उनीहरुको अवचेतन मनमा लुप्त चाहना र समय सापेक्ष मागको जटिलताको कारण एक अर्कालाई बुझ्न कठिन हुन्छ ।

यो लेख Allan & Barbara Pease द्वारा लिखित Why men want sex and women need love पुस्तकमा आधारित हो ।
फोटो : www.toonpool.com

Monday 24 January 2011

'बाटो मुनिको फूल' माथिको गुनासो

आउट डेटेड हिन्दी फिल्महरुमा दुई वटा खानदान हुन्छन् । जो बीच पुरानो दुश्मनी हुन्छ । दुई खानदानका नायक र नायिका आपसमा प्रेम गर्छन् । परिवारले छुटाउन खोज्छन । दुई चार वटा गीत बज्छ, दुई चार वटा रोमन्टिक सिन आउछ र अन्तमा सबै जना एक ठाउँमा भेला भएर ठुलो द्वन्द हुन्छ । एउटालाई हानेको गोली अथवा तरवार बन्चरो नायिकालाई लाग्छ । नायिका मर्छिन । चलचित्र सकिन्छ । बाटो मुनीको फूल पनि यही ढर्आको छ । फरक भन्नु यति मात्र हो यसमा खान्दान बीच दुश्मनी होईन जातिय बिभाजन हुन्छ । बाँकी सबै उही हुन ।

म नेपाली फिल्म हेर्दिन भनेर स्वघोषित आधुनिकताको पछ्यौरा ओढ्ने ब्यक्ति होईन । 'नयाँ धारमा बनेको छ रे' भनेर मार्केटिङ गरिएका धेरै नेपाली फिल्म हरु हेर्ने गरेको छु । त्यहि लिस्टमा पर्न गयो नयाँ नेपाली सिनेमा ' बाटो मुनीको फूल ' । छुवाछुतलाई प्रेम प्रसंङमा जोडेर निर्मित यस सिनेमासँग मेरा धेरै गुनासाहरु छन् तर ती गुनासा म बाहुन भएको हैसितमा उब्जिएको नभै एउटा सच्चा नेपाली सिनेमाको दर्शकको प्रतिक्रियाको रुपमा आएका हुन ।

बाटो मुनीको फूलको समग्र कथा बस्तु पुरानै ढर्आको छ । छुवाछुत जस्तो सामाजिक समस्यालाई मुख्य बिषय बस्तु बनाएर निर्माण गरिएको हौवा फुके पनि चलचित्र ' नयाँ बोत्तलमा पुरानो रक्सी' बाहेक अरु केही नयाँपन छैन । कथा सुरुहुन्छ एउटा जुलुसबाट । ' हत्यारालाई फाँसी दे ' भन्दै दुई दर्जन मानिसहरु प्ले कार्ड बोकेर प्रहरी चौकीमा जान्छन जहाँ नायक सुरेश (एस कुमार)लाई हत्याको अभियोगमा थुन्न ल्याइएको छ । नेपाली राजनीतिलाई ब्यङ्य गरिएको हो की के हो ? एक सर्वसाधारणबाट गरिएको ब्यक्तिहत्याको बिरुद्ध जुलुश उठेर फाँसीको माग गरेको द्रिश्य देखाएर निर्देशकले के सन्देश दिन खोजेका हुन । त्यो चै बुझ्न सकिन ।

कथा अघि बढ्छ एक जना सुकिलो मुकिलो गाइनेले इन्स्पेक्टर राजेश हमाललाई सुरेशको बारेमा सुनाउन थालेपछी । बाल्यकाल देखी नै साथि रही आएका रेखा थापा (गुराँस)र सुरेश बीचको प्रम सम्बन्धले कथा अघि बढाउछ । सुरेश र गुराँस एक अर्का बिना बाँच्नै नसक्ने झै देखाउन चलचित्रमा कुनै सहयोगी द्रिश्य नदेखाइएकोले चलचित्रमा बाल कलाकारको अनावश्यक घुसपैठ भए झै लाग्छ । एस कुमारको अनुहार सुरुदेखि अन्तसम्म पिसाब च्यापेको मान्छे झै देखिन्छ । न उसमा लभ पर्दाको उमंग छ, न बिछोडको बेदना न झगडा पर्दाको रिस । निर्देशकले बोल भनेको कुरा हरु फटाफट बोल्ने काम गरेका छन् । चलचित्र ग्रामीण परिवेशलाई केन्द्रित गरेर देखाइएको छ तर त्यो गाउँका मानिसहरुको रहन सहन देख्दा युरोपको कुनै कन्ट्री साइड झै भान हुन्छ । मुख्य कलाकारहरु सबै जसो पजेरो अथवा महँगो देखिने मोटरसाइकल चिल्लो कालो सडकमा कुदाइरहेको भेटिन्छन ।

नायक नायिका बाल्यकालमा एक अर्कासँग टाँसिएर बसेको देखाइन्छ भने युवा अवस्थामा छुट्टाछुट्टै । यहाँ सम्म की रातदिन संगै हिंडेको र फोनमा झुण्डेको देखाईसक्दा पनि ' भोली त पक्कै आइ लभ यु भन्छु' भनेर नायकलाई प्रपोज गर्ने बर्षौ कुराएको देखाइन्छ भने अर्को तिर सुरेश कै भाई कान्छा (बाबु बोगटी) एउटा बिहेमा फ्लर्ट गर्दै नाचेको केटी (तुलसी)को नीम्ति भोली पल्ट प्रपोज र पर्सी पल्ट पागल भएर गुन्डाहरुसँग जुधेको देखाइन्छ । प्रेम प्रसँगको सवालमा निर्देशक तथानाम परिभाषा दिदै कथा अघि बढाएका छन ।

कान्छाले तुलसीलाई अग्लो, हरियो डाँडाको माझ 'आइ लभ यु' भन्दा झ्याम्म गालामा थप्पड खान्छ यो देखेर चै बरु कहाँ गएर मरौ जस्तो लाग्छ । कलाकारलाई किन त्यस्तो अतिबादी देखाइएको हो बुझिसक्नु छैन । ' म तिमीलाई मन पराउछु र संगै जीवन बिताउन चाहन्छु भन्दा गाला फुट्नी गरि स्लो मोसनमा कसैले थप्पड हान्छ ? त्यस थप्पडको सपोर्टिङ डाइलग यस्तो छ ' तँ सँग न मेरो सोच मिल्छ न जात नै । म विश्वकर्म, तँ दमाइ । बिश्वकर्म र दमाइको बिहे भएको देखेको छस ? ' यो डाइलग तुल्सीले भन्दा उनलाई विश्वकर्मको अर्थ थाहा नभए झै लाग्छ । विश्वकर्म र दमाइ दुबैलाई उस्तै तल्लो जात नै मानिन्छ भने त्यत्रो फुइ लगाएर डाइलग किन खोक्नुपर्यो ? खैर यसैमा टाउको दुखाउनु पर्ने त केही थिएन तर चलचित्र हेर्दा हेर्दै अर्को द्रिश्य आयो बलात्कारको । आउट डेटेड हिन्दी फिल्ममा ' नायिकालाई बिभिन्न कुराको आश्वाशन दिएर गुण्डाले एकान्तमा लागेर बलात्कार गर्ने प्रयास गर्छ तर बीच मै हिरो आइपुग्छ र बचाउछ ।' तर यस चलचित्रमा गुन्डाले हरियो डाँडाको मनोरम द्रिश्यहरु माझ ढुङाको चेपमा लगेर कपडा बाहिरबाटै बलात्कार गर्छ । नेपाली चलचित्रमा उदेग लाग्ने बिषय यो पनि हो । जब ढुङाको सहारामा बलात्कारको द्रिश्य देखाउनु छ भने ढुङा पछाडिको भागबाट कपडा फालिएको द्रिश्य देखाएको भए न सेन्सर बोर्डले काट्थ्यो न नायिकालेपछि मुद्दा हाल्थिन ।

गुन्डाले तुलसी माथि प्रयोग गर्ने शब्दले साँच्चैका दलितलाई कस्तो असर पर्छ थाहा छैन तर मलाई चै नराम्रो लाग्यो । 'साली तँ जात की न पात की लाई कसले मोडल बनाउछ । कामी, दमाइ, सार्की सबै मेरा दुश्मन हुन । ' गुण्डाले बलात्कारको अघि प्रयोग गर्ने यो वाक्य शायद नेपालको गाउँमा कसैले भन्छन् जस्तो लाग्दैन । कुनै पनि ठुला जातका मान्छेले ठाडै तल्लो जातलाई दुश्मन ठोकुवा गरेको मैले कहि सुनेको र पढेको छैन । ब्यवहारले छुवाछुत देखाइन्छ तर कसैले यस किसिमको शब्द प्रयोग गरेको भेटेको छैन । मोडल बन्न आएकी तुलसीलाई बलात्कार अघि १०- १२ थप्पड लगाएको देखाइन्छ तर उनको ओठको तल्लो भागबाट अलिकति रगत देखाइन्छ । उनको गाला बलियो हो की मेक अप म्यानलाई अल्छी लागेको हो ?

बलात्कारोप्रान्त उनका सम्भाब्य प्रेमी कान्छाले एक्लैले आठ दश जनालाई चुट्नुछन त्यो त स्वाभाबिक हो हिरोको सन्दर्भमा तर सबै गुन्डालाई चुटिसकेपछी पेप्सीको छाताको रडले मुख्य गुन्डालाई हानेर मार्न लाग्दा सुरेश आएर रोकेको देख्दा अती कार्टुन लाग्छ । त्यत्रो गुन्डालाई चुटिन्जेल कहाँ गएका थिए ? निर्देशकले नयाँपन देखाउन यसो गरेका हुन की कथाले नै मागेर हो । बुझ्न सकिन्न ।

भर्खरै नायिकाले भनेको डाइलग बलात्कारपछि फेरिन्छ । बलात्कार भैसकेकोले उनलाई अब जातको पर्वाह रहन्न, कान्छालाई स्वीकार गर्छिन । चलचित्रमा कुनै बिषयको जरो सम्म पुगेको देखाइन्न । चार जना मुख्य कलाकार, चारै जनाको आमा देखाइदैन । राधा दिदी भन्ने युवतीलाई तल्लो जातसँग बिहे गरेको कारण गाउँमा अनेक दु:ख पाएको र मद्घत लिन पुन: माइती आएको देखाइन्छ । माइतीबाट पनि धकेलिएर निस्किनु परेपछी आत्महत्या गरेको देखाइन्छ । यो द्रिश्य बास्तवमै निकै राम्रो बन्न सक्ने द्रिश्य थियो । छुवाछुतले हत्या र आत्महत्या बढाउनेछ भनी मार्मिक रुप देखाउन सकिन सम्भावना हुँदा हुँदै पनि निर्देशक हतारिएका छन् । उनलाई लभ मै लगेर थोपर्न मन लागेर द्रिश्यले आवश्यक ध्यान पाएको छैन ।

झुन्डिएको लाश हेर्न आएका मानिसहरुको द्रिश्य यसरी कैद गरिएको छ की लाग्छ त्यहा चटक भैरहेको छ । यदि सबैको अनुहारमा त्रासको भाव देखाउन सम्भव नभए अली पर पर उभिएर लाश हेरेको देखाएको भए हुने । घटनास्थल आइपुगेका प्रहरीले माथिल्लो पोस्टमा सुचना यसरी दिन्छन की लाग्छ आफ्नो प्रियसीलाई 'आइ लभ यु' भन्दै छन् । त्यस्तै सुसाइड नोट घटनास्थल मै पढेर सार्वजनिक सुनुवाई गरिन्छ । कहीले देखि यस्तो ब्यवस्था आयो प्रहरी प्रशासनमा ?

चलचित्रमा देखाई प्रहरीहरुको नम्र स्वभाव र भलादमीपन देखेर प्रहरी हुन की साधु । सोच्नु पर्ने हुन्छ । राजेश हमाल आफ्नै स्टाइलको कारण सुरुमा कडा र पछि नरम प्रहरीको रोलमा जमेका छन । नत्र अरु सबै प्रहरीहरु कति माया लाग्दा छन ।

सुरेश र उनकी हजुरआमा गुराँसको हात माग्न जाँदा देखाइने द्रिश्यले अधिकांस हिन्दी फिल्ममा आउने ट्विस्टको झझल्को दिन्छ । कुनै हिन्दी फिल्ममा खानदानको रवाफमा बेज्जत गरिन्छ । कुनैमा 'तिम्रो जति कमाई त मेरो कुकुरले बिस्कुटमा सक्काउछ भनेर बेज्जत गरिन्छ । तर यसमा चै जातको कारण बेज्जत गरिन्छ । बेज्जत गरेको द्रिश्यमा निर्देशकको अनावश्यक हस्तक्षेप देखिन्छ । हाम्रा पनि चेलिबेटी माग्न आएका छन । सम्बन्ध अस्विकार गर्नपर्ने अवस्थामा 'हाम्रो आफन्तसँग कुरा गर्नुपर्छ' भनेर टारिन्छ । तर यसमा वास्तविकता भन्दा निकै पर - जुत्ता टेबलमा राखेर सारीले पुस्नु भनेर बुढी आमालाई लगाइन्छ । अनी सुरेशले त्यहि जुत्ताले नायिकाको बाबुको गालामा हान्छ । निर्देशकले जसरी हुन्छ कथा अघि बढाएर चाडो चाडो सकौ भनेको जस्तो भान हुन्छ ।

चलचित्रको बीच तिर 'मेरी छोरी र सुरेश मिल्ने साथि मात्र हुन' भनेर गुरासको बाबुलाई नरम स्वभावको देखाइन्छ । फेरि सुरेश र हजुरआमा हात माग्न जादा 'पानी नचल्ने जातले मेरो छोरी माग्न आउने' भनेर अती खलपात्र देखाइन्छ । र अन्तमा फेरि सुरेशको खुट्टा समातेर माफि मागेको देखाइन्छ । निर्देशकले खलपात्र माथि पनि अन्याय गरेका छन । खलपात्रले बोलेको कुरा र परिवर्तित अवस्थालाई साथ दिने सपोर्टिङ द्रिश्य केही छैन । मन लाग्दी बोल्न लगाइएको छ । त्यो बेला सुरेशको डाइलग रामो छ ' यो थप्पड हजुरआमाको बेज्जत गर्नुभएको वा आफ्नो छोरी नदिएको कारण होईन, यो त ती ४८ लाख दलितको तर्फबाट जसको पछाडि यो ढोङी रुप लुकाएर राख्नुभएको छ ।' चलचित्र भरीमा मन परेको डाइलग ।

अन्य धेरै डाइलग यस्ता छन् जसमा जबर्जस्ती अङ्रेजी शब्द मिसाइएको छ । शायद आधुनिक देखाउन होला ।
अधिकांसले बोलेको कापी हेर्दै पढेको जस्तो सुनिन्छ । शब्दसँग सुहाउदो कुनै भाव नै देखाइदैन । अन्तमा नायिका गुराँस सुरेशबाट झुक्केर तरवार लागेर मर्छिन । कथा पुन: प्रहरी चौकी पुग्छ । सुरेश दुई बर्षपछि रिहा हुन्छ । चलचित्र सकिन्छ ।
चलचित्रमा कैद गरिएका द्रिश्यहरु सुन्दर छन । क्यामेरा वर्कको द्रिष्टीकोणमा भन्दा नेपाली चलचित्रमा क्रमश: सुधार आउँदै छ । तर त्यस अनुरुप संवाद, पटकथा, र अभिनयमा सुधार भएको छैन । बाबु बोगटीको रक्सीले मातेको द्रिश्य देखे भने साँच्चैको जँडियाहरुले आन्दोलन गर्न बेर छैन । बाल कलाकार त राखिएको छ तर चाँडो चाँडो काम सक्नुपरेको छ अर्थात बच्चा त हो नी जसरी बोले पनि हुन्छ भने झै गरिएको छ । गाउँको गाइनेलाई प्रचण्ड सार्वजनिक ताकाको ड्रेस जस्तै देखिने कपडा लगाइएको छ । त्यस्तो सुकिलो मुकिलो गाइने ठमेलमा समेत देखेको छैन भने गाउँमा कसरी पाउनु ?

सबै कलाकारको आस्थाको केन्द्र काठमान्डौ देखाइन्छ । यस अर्थमा त्यो कुनै बिकट गाउँ हुनुपर्ने हो तर घर भित्रको डेकोरेसन र खानपान हेर्दा युरोप कै गाउँ जस्तो लाग्छ । दलितको स्थिती सामाजिक रुपमा मात्र होईन आर्थिक रुपमा पनि अती दयनिय छ नेपालमा । तर चलचित्रमा पैसा चै टन्न भएको दलित देखाइएको छ । एउटा बिहेमा नाचगान गरेको देखाइन्छ तर त्यो बिहे कम र तीज बढी लाग्छ । रातो सारी लगाएका एक हुल आईमाई घेरिएर नायक नायिकाको नाचमा थपडी बजाउछन । दुलहा र दुलहीलाई एक कुनामा छोडेर नाचेको देखाउने त्यो द्रिश्य देखेर मलाई नै लाज लाग्यो । पार्टी देखाइसकेपछी कपडाको ब्यवस्था राम्रो गर्नु । अनुहार राम्रो देखिने पार्टी ड्रेस लगाएका युवा युवतीलाई छेउ छेउमा नाचेको देखाउनु । बुढी बुढी आईमाईलाई रातो सारी लगाएर किन उभ्याइएको हो ?

अन्तमा भन्नुपर्दा बिषयबस्तु अत्यन्त मौलिक र सामाजिक परिवेशको हुँदा हुँदै पनि ‘पारीको हावा’ धेरै ठाउँमा चलेकोले चलचित्र 'बाटो मुनीको फूल' नयाँ बोत्तलमा पुरानो रक्सी झै बनेको छ ।

फोटो : बिराटसंसार
http://biratsansar.com/wp-content/uploads/2010/11/yash-and-rekha.jpg